«Φιλοσοφία και τέχνη»

 4ος ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΟΣ ΜΑΘΗΤΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ
ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΟΥ ΔΟΚΙΜΙΟΥ
σχολική χρονιά 2014-15

 «Φιλοσοφία και τέχνη»

  1η θεματική περιοχή:

 «Τί είναι το ωραίο;»

 Ως τι υπάρχουν τα ωραία πράγματα; Ποια είναι αυτά; Ποια είναι η ‘οπτική’ μας, όταν αντιλαμβανόμαστε κάτι ως ωραίο; Πρέπει να σκεφθούμε την ομορφιά ως μια ιδιότητα των πραγμάτων ή ως μια ποιότητα καθοριστική για την ταυτότητά τους; Και αν είναι μια ιδιότητα, τί είδους ιδιότητα είναι; Μπορεί να είναι κάποιο εξωτερικό χαρακτηριστικό τους, όπως κάποιο χρώμα, κάποιο υλικό ή κάποιο χαρακτηριστικό του σχήματός τους; Από την άλλη, αν πρέπει να την σκεφθούμε ως μια ξεχωριστή ποιότητα, έτσι ώστε τα ωραία πράγματα να αναγνωρίζονται ως πράγματα κάποιου διακριτού είδους, πώς δομείται αυτή η ποιότητα και ποιές είναι οι συνιστώσες της; Τα καλλιτεχνήματα και τα ωραία φυσικά αντικείμενα τα θεωρούμε με την ίδια έννοια «ωραία»; Πώς αποκτώ συνείδηση της ομορφιάς; Τι αναγνωρίζω τότε: κάτι που ανήκει στο πράγμα που χαρακτηρίζω ως ωραίο ή μήπως κάτι που αφορά στον τρόπο που αυτό επενεργεί σε εμένα ή στον τρόπο που εγώ ασχολούμαι με αυτό; Τι είδους ευχαρίστηση είναι η αισθητική απόλαυση; Και μήπως αυτό είναι καθαρά ιδιωτικό και υποκειμενικό; Ή μπορώ να μοιρασθώ την εμπειρία μου με τους άλλους; Υπάρχει κάτι σταθερό σ’ αυτή την εμπειρία ή είναι το αίσθημα μιας υποκειμενικής αντίδρασης σε κάποιο ερέθισμα και σε ποιό; Τέτοιου είδους ερωτήματα έχουν απασχολήσει τον φιλοσοφικό στοχασμό ήδη από την αρχαιότητα.

 2η θεματική περιοχή:

«Μας μαθαίνει κάτι η τέχνη για τον κόσμο και τη ζωή;»

 Σε σχέση με τα προϊόντα και τα φαινόμενα της τέχνης, είμαστε άλλοτε αποδέκτες  και άλλοτε δημιουργοί.  Η φιλοσοφική σκέψη, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, ασχολήθηκε με τη φύση της καλλιτεχνικής δραστηριότητας και την πολύπλευρη επίδραση που ασκεί η τέχνη στην προσωπικότητά μας και στις αντιλήψεις μας για τον κόσμο. Εάν η τέχνη είναι έκφραση της δημιουργικής φαντασίας του καλλιτέχνη, τι διαστάσεις ανοίγει για την κατανόηση της πραγματικότητας; Εάν η τέχνη είναι πηγή αισθητικής ηδονής, πώς σχετίζεται με το νόημα της ζωής; Από τις πολλαπλές φιλοσοφικές προσεγγίσεις, ξεχωρίζουμε τις θεωρίες του Αριστοτέλη και του Νίτσε για την αττική τραγωδία, καθώς και την κριτική του Πλάτωνα στον τρόπο που οι ποιητές απεικονίζουν την πραγματικότητα. Ο Αριστοτέλης θα δει μέσα από τον τραγικό μύθο ένα πεδίο δυνητικών καταστάσεων που ελλοχεύουν στην πραγματικότητα και μπορούν να συμβούν, ενώ ο Νίτσε θα θεωρήσει την τέχνη ως την ύψιστη δραστηριότητα που δίνει καταφατική απάντηση στο μεγάλο ερώτημα της ύπαρξης και του νοήματος της ζωής.

  ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ για τον ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟ

     2η θεματική περιοχή:

   «Μας μαθαίνει κάτι η τέχνη για τον κόσμο και τη ζωή;»

ΠΗΓΕΣ

Αριστοτέλης, Περί ποιητικής, Μενάρδος, Σ. (μτφ.), Συκουτρής, Ι. (επιμ.), Βιβλ. της Εστίας,  Αθήνα, 1999,
κεφ. 4,6,7,8,9,15.

Nietzsche, F., W., Η γέννηση της τραγωδίας, Μαρσέλλος, Χρ. (μτφ.), Βιβλ. της Εστίας, Αθήνα, 2009,
κεφ. 1,2,3,7,16,22,24.

Nietzsche, F., W., Η γέννηση της τραγωδίας, Σαρίκας, Ζ. (μτφ.), Βάνιας, Θεσσαλονίκη, 2008,
κεφ. 1,2,3,7,16,22,24.

Nietzsche, F., W., Η γέννηση της τραγωδίας, Λάψας, Γ. (μτφ.), Κάκτος, Αθήνα, 1975,
κεφ. 1,2,3,7,16,22,24.

Πλάτων, Πολιτεία, Σκουτερόπουλος, Ν. Μ. (εισαγωγή, μτφ. & σχολιασμός), Πόλις, Αθήνα, 2002,
Β 358a-367a.

ΜΕΛΕΤΕΣ

    Ανδρόνικος, Μ., Ο Πλάτων και η Τέχνη, Νεφέλη, Αθήνα 19862 (1η εκδ. Θεσσαλονίκη 1952),
    [ιδίως κεφ. 3»].
    Δανιήλ, Ι. Ιακώβ, Ζητήματα Λογοτεχνικής Θεωρίας στην Ποιητική του Αριστοτέλη, Στιγμή, Αθήνα 2004, [ιδίως το άρθρο «Πλασματικότητα και αποτελεσματικότητα. Δύο ειδοποιά γνωρίσματα της λογοτεχνίας κατά τον Αριστοτέλη», σσ. 55-73].
    Καλλιγάς, Π., «Εισαγωγή», στο τ.ι., Πλάτωνος, Ίων, Μετφ. Σκουτερόπουλος, Ν. Μ., Εκκρεμές,
    Αθήνα 2002, σσ. 9-35.
    Παπανούτσος, Ε. Π., Αισθητική, Ίκαρος, Αθήνα 1976, [ιδίως 3ο κεφ. «Η τέχνη ψυχικός καθαρμός»].
    Παπανούτσος, Ε. Π., «Η Κάθαρση των Παθών κατά τον Αριστοτέλη», στο Φιλοσοφία και Παιδεία, Ίκαρος, Α' έκδοση, Αθήνα 1958, σσ. 274-302.
    Πενταζοπούλου-Βαλαλά, Τ., «Νίτσε και Αριστοτέλης, Γύρω από την Γέννηση της Τραγωδίας και την Ποιητική», στο Πενταζοπούλου-Βαλαλά, Τ. (επιμ.) Ο Νίτσε και οι Έλληνες, Ζήτρος, Θεσσαλονίκη 1997.
    Ράμφος, Σ., Μίμησις εναντίον Μορφής, Εξήγησις εις το Περί Ποιητικής του Αριστοτέλους,
    εκδ. Αρμός, 1992.
    Annas, J., Εισαγωγή στην Πολιτεία του Πλάτωνα, Μετφ. Γραμμένου, Χ., Εκδ. Καλέντης, Αθήνα 2006,
    σσ. 122-131.
    Burian, P., «Πώς ένας μύθος γίνεται μύθος της τραγωδίας: η διαμόρφωση της τραγικής πλοκής», στοEasterling, P. E. (επιμ.), Οδηγός για την Αρχαία ελληνική Τραγωδία από το Πανεπιστήμιο του Καίμπριτζ, Μετφ./ επιμ. Ρόζη, Λ.- Βαλάκας, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 2007 (αγγλ. Πρωτ. 1997), σσ. 267-314.
    Cartledge, P., «"Θεατρικά έργα με βάθος": το θέατρο ως διαδικασία στη ζωή των πολιτών της αρχαίας Ελλάδας», στο Easterling, P. E. (επιμ.), Οδηγός για την Αρχαία ελληνική Τραγωδία από το Πανεπιστήμιο του Καίμπριτζ, Μετφ./ επιμ. Ρόζη, Λ.- Βαλάκας, Κ., Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 2007 (αγγλ. Πρωτ. 1997), σσ. 3-52.
    Deleuze, G., Ο Νίτσε και η φιλοσοφία, Μετφ. Σπανός, Γ., Πλέθρον, Αθήνα 2002, [κεφ. «Περί του τραγικού»].
    Düring, Ingemar, Ο Αριστοτέλης, Παρουσίαση και ερμηνεία της σκέψης του, Τόμος Α', Μετφ. Κοτζιά, Π., ΜΙΕΤ, Αθήνα 1991, σσ. 265-297.
    Ross, W. D., Ο Αριστοτέλης, Μετφ. Μητσού, Μ., ΜΙΕΤ, Αθήνα 1991, σσ. 394-413.
    Taylor, A. E., Πλάτων, Ο Άνθρωπος και το Έργο του, Μετφ. Αρζόγλου, Ι., ΜΙΕΤ, Αθήνα 1990,
    σσ. 310-348.

3oς Πανελλαδικός Μαθητικός Διαγωνισμός Φιλοσοφικού Δοκιμίου 
“Το φιλoσοφικό πρόβλημα της γνώσης” 
ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΠΡΟΚΡΙΜΑΤΙΚΟΥ 
 15 Φεβρουαρίου 2014 

Επώνυμο       Όνομα       Σχολείο           Βαθμός 

1. Αγγελακούδη Ευαγγελία 4ο ΓΕΛ Χαλκίδας 17 
2. Βελισσαρίου Μαρία Πειρ. Λύκειο Μυτιλήνης 17
3. Γεωργαντζοπούλου Αναστασία ΓΕΛ Αλμυρού 17
4. Εξάρχου Σοφία Π/Π ΓΕΛ Βαρβακείου Σχολής 17
5. Καλοδούκας Οδυσσέας Λεόντειο Λύκειο Πατησίων 17
6. Κασέμι Ερασμία 1ο ΓΕΛ Ελευσίνας 17
7. Κοκκόρης Δημήτριος 5οΓΕΛ Μυτιλήνης 17
8. Κουτούλια Αρχοντούλα ΓΕΛ Μολάων 17
9. Μακρυγιάννης Θωμάς Π.Π.Λ.Π.Κ 17
10. Μάστορη Χρυσάνθη ΓΕΛ Κύμης 17
11. Μαυροειδή Αφροδίτη-Δήμητρα ΓΕΛ Ασκληπιείου 17
12. Μπεκιαρίδου Αλεξάνδρα ΓΕΛ Προβατά 17
13. Μπεκιαρίδου Βασιλική ΓΕΛ Προβατά 17
14. Σπαντιδάκη Κωνσταντίνα Π.Π.Λ.Π.Κ 17
15. Χαλικιαδάκης Δημήτρης Π.Π.Λ.Π.Κ. 17
16. Αζά Βασιλική ΓΕΛ Ακρωτηρίου 16.5
17. Αλυφαντή Αλεξάνδρα Π.Π.ΓΕΛ Ιωνιδείου Σχολής Πειραιά 16.5
18. Αντωνάτος Σπυρίδων Κολλέγιο Αθηνών 16.5
19. Γαλανάκης Στέφανος Π.Π.Λ.Ρεθύμνου 16.5
20. Δαρδακούλη Μαρία Π.Π.ΓΕΛ Ιωνιδείου Σχολής Πειραιά 16.5
21. Δόση Ελισσάβετ ΓΕΛ Αριδαίας 16.5
22. Ζώη Αμαλία 2ο ΓΕΛ Αιγίου 16.5
23. Κεραμιδιώτη Πρασκευή 5ο ΓΕΛ Κατερίνης 16.5
24. Κοντουρέλλη Χαρά Πειραματικό ΓΕΛ Μυτιλήνης 16.5
25. Λουνή Γλυκερία Π.Π.Σχολείο Παν/μίου Θεσ/νίκης 16.5
 26. Μπαμπούλης Γιάννης Μουσικό Σχολείο Λάρισας 16.5
27. Μπέλλου Αναστασία-Γκόλφω 2ο ΓΕΛ Μεγάρων 16.5
28. Μωραΐτη Νίκη 1ο ΓΕΛ Μεγάρων 16.5
29. Νάνου Αγγελική 1ο ΓΕΛ Μεγάρων 16.5
30. Παπουλίδης Διογένης 4οΓΕΛ Σταυρούπολης 16.5
31. Κοσμάς Πέτρος Ελληνικό Κολλέγιο Θεσ/νίκης 16.5
32. Σκούμβρου Αναστασία 2ο ΓΕΛ Βόλου 16.5
33. Τσιόγκα Ελένη-Κωνσταντίνα 1ο ΓΕΛ Φιλιππιάδας 16.5
34. Φέκα Σουλτάνα Εκπ. Μαντουλίδη 16.5
35. Φουφοπούλου Στυλιανή 1ο ΓΕΛ Πειραιά 16.5
36. Αηδονίδου Βασιλική Εκπ. Μαντουλίδη 16
37. Ανδριώτη Μαρία-Ειρήνη Π.Π.ΓΕΛ Ιωνιδείου Σχολής Πειραιά 16
38. Βάππα Παρασκευή Λύκειο Ερυθρών 16
39. Γιασεμή Άννα Λ.Τ. Αγίας Άννας 16
40. Δεληογλάνη Θεοδώρα 1ο ΓΕΛ Βόλου 16
41. Ηλιοπούλου Κωνσταντίνα-Ελένη 4ο ΓΕΛ Χαλκίδας 16 
42. Καϊτατζής Χρήστος 9ο ΓΕΛ Περιστερίου 16
43. Καρασαββίδου Μαρία Ελληνικό Κολλέγιο Θεσ/νικης 16
44. Καρλη Βικτωρία 8ο ΓΕΛ Βόλου 16
45. Καρούση Ελένη Βισάλτειο ΓΕΛ Νιγρίτας 16
46. Καταχιώτου Σουλτάνα 5ο ΓΕΛ Κατερίνης 16
47. Μαυραντώνης Δημήτριος Πειρ. Λύκειο Μυτιλήνης 16
48. Μπαϊράμη Στυλιανή 1ο ΓΕΛ Αγίου Αθανασίου 16
49. Μπάμια Γεωργία Κολλέγιο Ψυχικού
50. Παμούκογλου Ιωάννα Κολλέγιο Ψυχικού 16
51. Πλιάτσικα Μαρία 2ο ΓΕΛ Νάουσας 16
52. Σάκκη Μαρία-Ειρήνη 5ο ΓΕΛ Μυτιλήνης 16
53. Τασοπούλου Ασπασία-Θεοδώρα 2ο ΓΕΛ Αιγίου 16
54. Τσαουσάκη Ζωή ΓΕΛ Αριδαίας 16
55. Τσουκαλά Σπυριδούλα 3ο ΓΕΛ Πάτρας 16
56. Φρούτη Αναστασία ΓΕΛ Νιγρίτας 16
57. Αγγελάκη Ιωάννα Βισάλτειο ΓΕΛ Νγρίτας 15.5
58. Αδαλόγλου Νικόλας Κολλέγιο Ψυχικού 15.5
59. Γιαννίκος Παναγιώτης 4ο ΓΕΛ Μυτιλήνης 15.5
60. Δημητρακόπουλος Αναστάσιος Κολλέγιο Ψυχικού 15.5
61. Δημητρίου Δήμητρα Λύκειο Ερυθρών 15.5
62. Δήμου Ευαγγελία 4οΓΕΛ Χαλκίδας 15.5 
63. Δριδάκη Αριστέα 3οΓΕΛ Ρεθύμνου 15.5
64. Θεοχάρη Αναστασία 3ο ΓΕΛ Καλαμαριάς 15.5
65. Κατσαούνης Δημήτριος Π.Π.Λ.Π.Κ. 15.5
66. Καψάλη Έλλη-Μαρτίνα Μουσικό Σχολείο Λάρισας 15.5
67. Μεγγουρας Αθανάσιος 3ο ΓΕΛ Βόλου 15.5
68. Μερεντίτη Βασιλική 2ο ΓΕΛ Γέρακα 15.5
69. Μητάκος Γιάννης Μουσικό Σχολείο Τρικάλων 15.5
70. Μουστάκα Σωτηρία 1ο ΓΕΛ Μεγάρων 15.5
71. Σφαιρόπουλος Κωνσταντίνος Ελληνικό Κολλέγιο Θεσ/νικης 15.5
72. Αγγέλου Ελένη Π. Π. Παν/μίου Αθηνών 15
73. Αθανασά Δήμητρα Π.Π. Σχολείο Παν/μίου θεσ/νικης 15
74. Αραβανή Λαυρεντία 1ο Ελευσίνας
75. Γεωργοστάθη Μπέτυ ΓΕΛ Μολάων 15
76. Γιακόβλεβιτς Τάμαρα 4ο ΓΕΛ Χαλκίδας 15 
77. Γουμενάκη Ιωάννα Π.Π.Λ.Π.Κ. 15
78. Δημητρίου Φωτεινή ΓΕΛ Προβατά 15
79. Θεοφιλου Παρασκευή-Αντωνία Π/Π ΓΕΛ Βαρβακείου Σχολής 15
80. Καλογήρου Μιχάλης 2ο ΓΕΛ Αγρινιου 15
81. Καραμπόσχος Δημήτριος 3οΓΕΛ Βόλου 15
82. Κορκολή Χριστίνα-Αναστασία 2ο ΓΕΛ Μεγάρων 15
83. Μπεκρή Πρασκευή Λύκειο Ερυθρών 15
84. Παπά Μαρία-Θεοδώρα Κολλέγιο Ψυχικού 15
85. Παπατζιάμου Δήμητρα Εκπ.Μαντουλίδη 15
86. Ρούντου Ζαχαρένια ΓΕΛ Σκύδρας 15
87. Σκεπεταράκη Καλλιόπη 2ο ΓΕΛ Μεγάρων 15
88. Σοφιανίδου Ιωάννα 5ο ΓΕΛ Κατερίνης 15
89. Σταματίου Δόμνα 5ο ΓΕΛ Κατερίνης 15
90. Σταμούλη Αργυρή 20ο ΓΕΛ Κάτω Τούμπας 15
91. Τοσουνίδου Άννα 5ο ΓΕΛ Κατερίνης 15
92. Τρικοίλη Ειρήνη 1ο ΓΕΛ Καλύμνου 15
93. Τσερέπι Ιωάννα 3ο ΓΕΛ Κατερίνης 15
94. Τσαβδαρίδου Κατερίνα 5ο ΓΕΛ Κατερίνης 15
95. Χατζή Σταυρούλα 5ο ΓΕΛ Κατερίνης 15
96. Χατζημπύρρου Γουινόνα Μουσικό Σχολείο Λάρισας 15

3ος ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΟΣ ΜΑΘΗΤΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΟΥ ΔΟΚΙΜΙΟΥ
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΠΡΟΚΡΙΜΑΤΙΚΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥ, 15-2^ου-2014
ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΠΡΟΚΡΙΝΟΜΕΝΩΝ
και κατάσταση
επιλαχόντων/-ουσών ΣΤΟΝ ΤΕΛΙΚΟ

προκρινόμενοι/-ες μαθητές/-τριες
΄Ονομα	Σχολείο		Βαθμός
1.       Κουσούλης Γεώργιος	ΓΕΛ Μολάων (Ν. Λακωνίας)		19,5
2.       Μαυροειδή Ελένη	ΓΕΛ Διαπολιτισμ. Εκπ/σης Σαπών (Ν. Ροδόπης)
3.       Ευαγγελάτου Φρύνη	ΓΕΛ Μολάων (Ν. Λακωνίας)		19,0
4.       Δετοράκη Δανάη	ΓΕΛ Νέας Κυδωνίας (Ν. Χανίων)
5.       Μαγαλιός Γεώργιος	Μουσικό ΓΕΛ Λαρίσης (Ν. Λαρίσης)
6.       Λαφαζάνης Χριστόδουλος	Βισάλτιο ΓΕΛ Νιγρίτας (Ν. Σερρών)
7.       Κάππου Δήμητρα	ΓΕΛ Μολάων (Ν. Λακωνίας)		18,5
8.       Κατσίλη Σταυρούλα	1ο ΓΕΛ Ελευσίνας (Ν. Αττικής)
9.       Κοροβέση Μυρτώ	ΠΠ Λύκειο Αναβρύτων (Ν. Αττικής)
10.    Κυριακόπουλος Κωνσταντίνος	Κολλέγιο Αθηνών (Ν. Αττικής)
11.    Ξενιτίδου Παναγιώτα	4ο ΓΕΛ Κατερίνης (Ν. Κατερίνης)
12.    Παλαιτσάκη Αφροδίτη	2ο ΓΕΛ Μεγάρων (Ν. Αττικής)
13.    Παπαδάκη Μαρία-Μαλεβή	1ο ΓΕΛ Αιγίου (Ν. Αχαϊας)
14.    Διαμαντοπούλου Κωνσταντίνα	1ο ΓΕΛ Λιβαδειάς (Ν. Βοιωτίας)		18,0
15.    Δερμερτζή Μαρία	8ο ΓΕΛ Βόλου (N. Μαγνησίας)
16.    Ζούλης Ραφαήλ	Σχολή Μωραϊτη (Ν. Αττικής)
17.    Κατσιρέα Έλενα	Κολλέγιο Ψυχικού (Ν. Αττικής)
18.    Παπασωτηροπούλου Αθανασία	ΓΕΛ Μολάων (Ν. Λακωνίας)
19.    Πητσάνη Χαρίσα	ΓΕΛ Προβατά (Ν. Σερρών)
20.   Σαρρής Ηλίας	ΠΠ Λύκειο Παν/μίου Κρήτης (Ν. Ρεθύμνης)
Επιλαχόντες/ούσες για τον τελικό διαγωνισμό Οι εξής έντεκα μαθητές και μαθήτριες ισοβάθμησαν με 17,5 κατά την αξιολόγηση των γραπτών του προκριματικού διαγωνισμού. Κατατάσσονται κατά σειράν επιτυχίας: (α) – (ια) μετά από δεύτερο κύκλο αξιολόγησης. Συμμετέχουν στον τελικό μόνο σε περίπτωση που παραιτηθούν από την συμμετοχή προκρινόμενοι μαθητές/τριες (ειδοποιούνται).
Ονομα		Σχολείο	Βαθμός
21.    Σταμούλου Ελένη                              (α)		5ο ΓΕΛ Βέροιας (Ν. Ημαθίας)	17,5
22.   Μπιλάλη Ελένη                                 (β)		4ο ΓΕΛ Χαλκίδας (Ν. Ευβοίας)
23.   Κρουμπούζου Αλεξάνδρα                  (γ)		ΠΠ Λύκειο Παν/μίου Αθηνών (Ν. Αττικής)
24.   Μπασούκου Σταματούλα                  (δ)		4ο ΓΕΛ Χαλκίδας (Ν. Ευβοίας)
25.   Παπαδημητροπούλου Αννα              (ε)		Ελληνικό Κολλέγιο Θεσ/νίκης (Ν. Θεσσαλονίκης)
26.   Παπασημακοπούλου Αρχοντούλα   (στ)		ΠΠ Λύκειο (Λάγγουρα) Πάτρας (Ν. Αχαίας)
27.   Δέδερης Ιωάννης-Παναγιώτης          (ζ)		ΠΠ ΓΕΛ Ιωνιδείου Σχολής Πειραιά (Ν. Αττικής)
28.   Γιαννοπούλου Κατερίνα                    (η)		ΓΕΛ Μελιγαλά (Ν. Μεσσηνίας)
29.   Μπαϊλγκάνη Ευαγγελία                     (θ)		ΓΕΛ Προβατά (Ν. Σερρών)
30.   Χατζηελευθερίου Θωμάς                    (ι)		4ο ΓΕΛ Μυτιλήνης (Ν. Λέσβου)
31.    Πλιάκουρα Παναγιώτα                    (ια)		1ο ΓΕΛ Αγρινίου (Ν. Αιτωλοακαρνανίας)

ΠΟΣΟΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥ

Δηλώσεις συμμετοχής: .....................άνω των 450 μαθητών και μαθητριών
                                                            από 25 νομούς της Ελλάδας
Προώθηση στο Τμήμα Φιλοσοφίας
για 2^η βαθμολόγηση: .........................178 γραπτά

Πάτρα, 14 Μαρτίου 2014 

3ος ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΟΣ ΜΑΘΗΤΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ 
ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΟΥ ΔΟΚΙΜΙΟΥ 

ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ και ΠΡΟΚΗΡΥΞΗ


1. ΠΡΟΚΗΡΥΞΗ

1.1. Φορείς - Πλαίσιο
 α. Το Πανεπιστήμιο Πατρών διά του Τμήματος Φιλοσοφίας του
Πανεπιστημίου σε συνεργασία με την Ελληνική Φιλοσοφική Εταιρεία (ΕΦΕ)
και το Κέντρο Ελληνικών Σπουδών (Ελλάδος) του Παν/μίου Χάρβαρντ (ΚΕΣ)
καθώς και με την υποστήριξη της Πανελλήνιας Ενωσης Φιλολόγων (Π.Ε.Φ.)
προκηρύσσει τον 3ο Πανελλαδικό Μαθητικό Διαγωνισμό
Φιλοσοφικού Δοκιμίου υπό το γενικό θέμα:

 «Το φιλοσοφικό πρόβλημα της γνώσης» 

σύμφωνα με τα οριζόμενα στον ανά χείρας «Κανονισμό».
Ο Διαγωνισμός τελεί υπό την αιγίδα του Πανεπιστημίου Πατρών.
Πραγματοποιείται μετά από έγκριση του αρμοδίου για την παιδεία και
εκπαίδευση υπουργείου με την υποστήριξη των υπηρεσιών της Μέσης
Εκπαίδευσης.
Επίσης υποστηρίζεται από την Ενωση Καθηγητών για την Προαγωγή της Φιλοσοφίας στην
Εκπαίδευση (Ε.Κ.Δ.Ε.Φ.).
 β. Απευθύνεται προς τους μαθητές της Β’ Λυκείου, θεωρητικής κυρίως
κατεύθυνσης, χωρίς να αποκλείονται ενδιαφερόμενοι μαθητές άλλων
κατευθύνσεων ή τάξεων του Λυκείου. Μαθητές και καθηγητές, που έχουν
ενδιαφέρον για την φιλοσοφική σκέψη και την ιστορία της, συμμετέχουν
εθελοντικά πέραν των μαθητικών και υπηρεσιακών τους υποχρεώσεων.

1.2. Σκοποί
Ο Πανελλαδικός Μαθητικός Διαγωνισμός Φιλοσοφικού Δοκιμίου
στοχεύει στην καλλιέργεια του φιλοσοφικού λόγου στους μαθητές της
Β’/θμιας εκπαίδευσης και, μέσω αυτών, γενικότερα στην προαγωγή της
φιλοσοφικής σκέψης στην ευρύτερη κοινωνία. Ειδικά αποσκοπεί στην:

• Ενθάρρυνση και ενίσχυση του φιλοσοφικού προβληματισμού και μεθοδικού
στοχασμού στους μαθητές του Λυκείου.
• Εξοικείωση των μαθητών με την δυνατότητα συνεκτικής κριτικής θεμελίωσης των
πρακτικών και θεωρητικών τους προσανατολισμών στον κόσμο και την ζωή που
παρέχει η φιλοσοφία.
• Παροχή δυνατότητας σε μαθητές με ιδιαίτερα φιλοσοφικά ενδιαφέροντα να
γνωρίσουν στενότερα και να προσανατολισθούν στο πεδίο της φιλοσοφίας ως
επιστημονικού κλάδου.
• Παροχή δυνατότητας σε μαθητές, τους οποίους ελκύει η φιλοσοφία, να γνωρίσουν
αυθεντικά τον φιλοσοφικό τρόπο σκέψης και να εκτιμήσουν ωριμότερα το
ενδιαφέρον και τις δυνατότητές τους στο πεδίο αυτό.
• Πρόκριση των μαθητών που θα συμμετέχουν στην ελληνική εκπροσώπηση στην
Διεθνή Ολυμπιάδα Φιλοσοφίας που διοργανώνεται ετησίως από την Διεθνή
Oμοσπoνδία Φιλοσοφικών Εταιρειών (FISP: Fédėration internationale des sociétées
de philosophie).
• Προβολή τόσο εντός της Ελλάδας όσο και σε διεθνές επίπεδο του συντελούμενου
εκπαιδευτικού έργου στον τομέα της φιλοσοφίας στην Μ.Ε.
• Ανάδειξη του φιλοσοφικού λόγου ως βάσης για μια συνεκτική και κριτική
κοσμοθεώρηση αλλά και για την προσωπική συγκρότηση του σημερινού ανθρώπου
και κατ΄αυτόν τον τρόπο:
• Ανάδειξη της οικουμενικότητας και επικαιρότητας του φιλοσοφικού στοχασμού αλλά
και του ελληνικού φιλοσοφικού λόγου ως αφετηριακού για την ανάπτυξη και εξέλιξη
της φιλοσοφίας εν γένει.
• Αναβάθμιση του φιλοσοφικού λόγου στην ελληνική συλλογική συνείδηση και
ειδικότερα στην κοινότητα της Μέσης Εκπαίδευσης και προαγωγή της
φιλοσοφικής στοιχείωσης ευρύτερα στην ελληνική κοινωνία
α) ως ιστορικά επιβαλλόμενη επιταγή ειδικά για τον πολιτισμό στην Ελλάδα
και
β) ως συμβολή για την ανοικοδόμηση ενός ώριμου, κριτικού, πνευματικά
συγκροτημένου κοινωνικού σώματος και άρα ως συμβολή για μια σταδιακή
αναβάθμιση του κοινωνικού βίου και του δημόσιου λόγου στην Ελλάδα.
Από την εγκαθίδρυση του Πανελλαδικού Διαγωνισμού καθώς και από την
οργανωμένη συμμετοχή της Ελλάδας στην Διεθνή Ολυμπιάδα Φιλοσοφίας
εκτιμάται ότι θα προκύψει συγκεκριμένη ωφέλεια για:
• Τους μαθητές που θα συμμετάσχουν, γιατί τους δίδεται η ευκαιρία να εμβαθύνουν
την επαφή τους με ένα αντικείμενο που τους ενδιαφέρει, να εμπλουτίσουν τις γνώσεις
τους και να ασκήσουν τις σχετικές δεξιότητες αλλά και να γνωρίσουν βιωματικά τον
χώρο της διαλεκτικής αναζήτησης αρχών και την ανάγκη εσωτερικής συνοχής.
Ενισχύονται έτσι ατομικά για την παρακολούθηση των σχετικών μαθημάτων του
σχολείου και εμπεδώνουν το ενδιαφέρον τους για το πεδίο αυτό.
• Τους ενδιαφερόμενους καθηγητές Μ.Ε. που είτε θα προετοιμάσουν τους μαθητές για
τον διαγωνισμό είτε θα συμβάλουν στην διεξαγωγή του ως διορθωτές/βαθμολογητές
ή θα συνεργασθούν με την Επιστημονική Οργανωτική Επιτροπή για τον καθορισμό
της ύλης κλπ., διότι θα ασχοληθούν εντατικότερα τόσο επί της ουσίας όσο και από  3
πλευράς παιδαγωγικής και διδακτικής με ένα αντικείμενο που τους ενδιαφέρει και το
διδάσκουν και θα έχουν την δυνατότητα να συνεργασθούν με ειδικούς από τον
ακαδημαϊκό χώρο και να προβληματισθούν και να ανταλλάξουν απόψεις για την
βελτίωση της διδασκαλίας των σχετικών μαθημάτων στα σχολεία (αντίστοιχο όφελος
θα προκύψει και για τους πανεπιστημιακούς συμμετέχοντες).
• Τόσο τους μαθητές όσο και ιδίως τους καθηγητές που θα καθοδηγήσουν τους μαθητές
τους, επειδή θα τους δοθεί η ευκαιρία να αναδειχθεί και να αναγνωρισθεί δημόσια το
έργο τους μέσα από διαδικασίες άμιλλας και αριστείας.
• Τις σπουδές φιλοσοφίας στην Ελλάδα, καθώς καθηγητές και μαθητές θα αποκτήσουν
σαφέστερη εικόνα για τον χαρακτήρα, το περιεχόμενο και την σημασία του
επιστημονικού αυτού κλάδου, με αναμενόμενο αποτέλεσμα ένα υψηλότερο ποσοστό
φοιτητών που συνειδητά και από ενδιαφέρον θα επιλέγουν τις σπουδές φιλοσοφίας,
πράγμα που θα συμβάλει αφ' εαυτού στην βελτίωση του επιπέδου των σπουδών.
• Τόσο για την Ελληνική Φιλοσοφική Εταιρεία όσο και για το ΚΕΣ του Παν/μίου του
Χάρβαρντ καθώς οι προαναφερθέντες γενικοί και ειδικοί στόχοι του διαγωνισμού
υπηρετούν και τους σκοπούς του έργου αυτών των φορέων.
• Την Π.Ε.Φ., καθώς η φιλοσοφία στην Μέση Εκπαίδευση αποτελεί διακεκριμένη
θεματική περιοχή των επιστημονικών και παιδαγωγικών της δραστηριοτήτων.
• Ολους τους εμπλεκόμενους και συνεργαζόμενους φορείς από την ίδια την
συνεργασία, καθώς η αμοιβαία γνωριμία και ανταλλαγή μεταξύ των χώρων
αυτών θα δώσει την δυνατότητα ουσιαστικότερης και εποικοδομητικής
επικοινωνίας προς όφελος των κοινά επιδιωκόμενων στόχων.

2. ΔΙΕΞΑΓΩΓΗ - ΚΑΝΟΝΕΣ

2.1. Συμμετοχή
 α) Συμμετοχή στον Πανελλαδικό Διαγωνισμό Φιλοσοφίας (ΠΔΦ)
O Πανελλαδικός Διαγωνισμός Φιλοσοφίας (ΠΔΦ) διεξάγεται ενιαία για
τους μαθητές όλων των σχολείων της δημόσιας και ιδιωτικής εκπαίδευσης
συμπεριλαμβανομένων και των ελληνικών προγραμμάτων των ξένων
σχολείων που λειτουργούν στην ελληνική επικράτεια (βλ. πιο κάτω ειδική
ρύθμιση για τους μαθητές των ξένων προγραμμάτων σχολείων που
λειτουργούν στην Ελλάδα) καθώς και των ελληνικών σχολείων της
αλλοδαπής.
Ο διαγωνισμός απευθύνεται πρωτευόντως σε μαθητές της Β΄Λυκείου της
θεωρητικής κατεύθυνσης, χωρίς όμως να αποκλείονται ενδιαφερόμενοι
μαθητές άλλων κατευθύνσεων ή τάξεων του Λυκείου.
Οι συμμετέχοντες μαθητές πρέπει να είναι έλληνες ή αλλοδαποί που
διαμένουν νόμιμα στην Ελλάδα η/και φοιτούν σε ελληνικά σχολεία υπό την
ανωτέρω έννοια.
Τα σχολεία, των οποίων καθηγητές και μαθητές επιθυμούν να
συμμετάσχουν στον διαγωνισμό δηλώνουν συμμετοχή στις αρμόδιες Δ/σεις
Μ.Ε., όπου συγκροτούνται κατά τις ανάγκες τοπικές οργανωτικές επιτροπές
για την διεξαγωγή της πρώτης φάσης του διαγωνισμού.
Ειδική ρύθμιση για τους μαθητές των ξένων προγραμμάτων των ξένων σχολείων που
λειτουργούν στην Ελλάδα:
α) οι μαθητές αυτής της κατηγορίας μπορούν να δηλώσουν άλλην εκτός της ελληνικής
γλώσσα για να διαγωνισθούν, συναγωνίζονται όμως κατά τα άλλα επί ίσοις όροις με τους
λοιπούς μαθητές του Πανελλαδικού Μαθητικού Διαγωνισμού Φιλοσοφίας.
γ) τα γραπτά των μαθητών αυτών διορθώνονται από ειδικούς βαθμολογητές οριζόμενους από
την Επιστημονική Οργανωτική Επιτροπή.
δ) οι μαθητές των ξένων προγραμμάτων των ξένων σχολείων που λειτουργούν στην Ελλάδα
δεν μπορούν να εκπροσωπήσουν την Ελλάδα στην ΔΟΦ.

β) Συμμετοχή στην Διεθνή Ολυμπιάδα Φιλοσοφίας (ΔΟΦ)
Ταυτόχρονα με την δήλωση συμμετοχής για τον ΠΔΦ δηλώνονται και οι
μαθητές που ενδιαφέρονται επιπλέον να διαγωνισθούν και για την ελληνική
εκπροσώπηση στην Διεθνή Ολυμπιάδα Φιλοσοφίας. Ο Διαγωνισμός είναι
ενιαίος, επί πλέον δήλωση απαιτείται, επειδή η συμμετοχή στην ΔΟΦ
προϋποθέτει:
• επαρκή γνώση μιας από τις επίσημες γλώσσες της ΔΟΦ (αγγλικά – γερμανικά
– γαλλικά – ισπανικά). Ο διαγωνισμός της ΔΟΦ πραγματοποιείται για όλους
τους συμμετέχοντες σε μια για αυτούς ξένη γλώσσα (δηλαδή, για κανένα στην
μητρική του γλώσσα). Για την δήλωση συμμετοχής δεν απαιτούνται
πιστοποιητικά γλωσσομάθειας.
• επαρκή γνώση Η/Υ: Ο διαγωνισμός της ΔΟΦ πραγματοποιείται υποχρεωτικά
με χρήση Η/Υ.
Οι δεξιότητες αυτές εξετάζονται επί πλέον κατά την τελική φάση του
πανελλήνιου διαγωνισμού μεταξύ των μαθητών που θα δηλώσουν το
ενδιαφέρον τους για συμμετοχή στην Διεθνή Ολυμπιάδα.

2.2. Θέμα του διαγωνισμού

 Το θεματικό πεδίο ή τα θεματικά πεδία του διαγωνισμού με επαρκή
ενημέρωση για την προετοιμασία των μαθητών ανακοινώνεται έως τα τέλη
Οκτωβρίου της εκάστοτε σχολικής χρονιάς από την Επιστημονική
Οργανωτική Επιτροπή του Διαγωνισμού.
Η ύλη του διαγωνισμού ορίζεται εντός του πλαισίου των θεματικών
περιοχών που περιλαμβάνονται στην ύλη των διδασκομένων στην Μ.Ε.
μαθημάτων φιλοσοφίας αλλά και τωνφιλοσοφικών θεμάτων άλλων
μαθημάτων (αρχαία γραμματεία, πολιτική αγωγή, αρχές δικαίου, ιστορία, επί
μέρους θέματα στα μαθήματα παραγωγής λόγου κ.λ.π.)
Για την επιστημονική υποστήριξη των συμμετεχόντων καθώς και του έργου
των καθηγητών που θα προετοιμάσουν τους μαθητές λειτουργεί ειδική
ιστοσελίδα από το Τμήμα Φιλοσοφίας του Παν/μίου Πατρών, όπου
αναρτώνται προτάσεις βιβλιογραφίας, παραδείγματα θεμάτων, ενώ υπάρχει
και δυνατότητα επικοινωνίας, απάντησης ερωτήσεων κλπ. Επίσης μέσω
ανακοινώσεων στην ιστοσελίδα θα ενημερώνονται οι ενδιαφερόμενοι για την
πορεία της διαδικασίας και ότι άλλο προκύπτει.
(http://www.philosophy.upatras.gr/competition/)
Για τo θέμα της προκήρυξης 2013/14 και τις ειδικότερες θεματικές
περιοχές βλ. κεφ. 3 του παρόντος.

2.3. Φάσεις
Ο Πανελλαδικός Διαγωνισμός Φιλοσοφίας διεξάγεται σε δύο φάσεις,
μια προκριματική και μια τελική. Τα γραπτά παραδίδονται ανώνυμα.

Α. Προκριματική φάση: 15 Φεβρουαρίου 2014 

Διεξάγεται τοπικά με την συνδρομή των αρμοδίων γραφείων Δ/σης Μ.Ε.
και των τοπικών συνδέσμων φιλολόγων της Π.Ε.Φ.. Περιλαμβάνει δύο
αξιολογήσεις:
α) αξιολόγηση των δοκιμίων (4 έως 6 σελίδων) από καθηγητές της Μ.Ε.
ανά Δ/ση Μ.Ε. και πρόκριση βάσει αυτών των αξιολογήσεων των γραπτών με
επιτυχία άνω του 70%. Τα γραπτά που θα έχουν βαθμό επιτυχίας κατώτερο
του 70% του άριστα δεν προχωρούν σε δεύτερη αξιολόγηση.
β) τα γραπτά με βαθμό επιτυχίας άνω του 70% του άριστα
αποστέλλονται στην Επιστημονική Επιτροπή Διεξαγωγής του Διαγωνισμού
και αξιολογούνται εκ νέου από διορθωτές (πανεπιστημιακούς η/και
λειτουργούς Μ.Ε.) που ορίζονται από την Επιτροπή.
Ο τελικός βαθμός επιτυχίας εξάγεται από τον μεσο όρο του βαθμού της
πρώτης και του βαθμού της δεύτερης αξιολόγησης. Σε περίπτωση διαφοράς
στην βαθμολογία άνω των τριών (3,0) μονάδων το γραπτό
αναβαθμολογείται.

 
Αποτελέσματα των προκριματικών είναι:
α) η πρόκριση έως 20 μαθητών με την υψηλότερη βαθμολογία για τον
τελικό διαγωνισμό που πραγματοποιείται κεντρικά στο Παν/μιο
Πατρών.
β) η συγκρότηση της ομάδας μεταξύ των προκρινομένων μαθητών που
έχουν δηλώσει ενδιαφέρον και για την ΔΟΦ, οι οποίοι θα συμμετάσχουν στον
συνοδευτικό διαγωνισμό στην ξένη γλώσσα, που επίσης πραγματοποιείται
στην Πάτρα.
γ) Κατ’ εξαίρεσιν, στην λογικά δυνατή περίπτωση, κατά την οποίαν
μεταξύ των προκρινομένων για τον τελικό του Πανελληνίου Διαγωνισμού δεν
συγκαταλέγεται επαρκής αριθμός μαθητών (περί τους οκτώ) που έχουν
δηλώσει συμμετοχή και για τον διεθνή διαγωνισμό, προκρίνονται για τον
πανελλήνιο τελικό έως το πολύ πέντε (5) ακόμη μαθητές.
Τα αποτελέσματα ανακοινώνονται από την Επιστημονική Επιτροπή
Διεξαγωγής του Διαγωνισμού στις Δ/σεις Μέσης Εκπαίδευσης ενώ
αναρτώνται και στην ιστοσελίδα του Διαγωνισμού.

Β. Τελική φάση: 28-29 Μαρτίου 2014
Διεξάγεται στο Παν/μιο Πατρών και περιλαμβάνει:
 α) τον Τελικό του Πανελλαδικού Διαγωνισμού Φιλοσοφίας:
μεταξύ των έως 20 προκριθέντων για την ανάδειξη τριών (3) νικητών. Η
γλώσσα του διαγωνισμού είναι η ελληνική. Τα γραπτά θα αξιολογηθούν από
δύο βαθμολογητές, από τους οποίους ο ένας τουλάχιστον θα προέρχεται από
την ανώτατη εκπαίδευση.
β) τον συνοδευτικό διαγωνισμό γλωσσομάθειας για την
συμμετοχή στην ΔΟΦ: μεταξύ των προκριθέντων μαθητών που έχουν
δηλώσει το ενδιαφέρον τους να συμμετάσχουν στην ΔΟΦ. Ο διαγωνισμός
διεξάγεται στην ξένη γλώσσα που έχει δηλώσει ο κάθε μαθητής και
υποχρεωτικά με χρήση Η/Υ. Από τους μαθητές ζητείται να αποδείξουν την
ικανότητά τους στον χειρισμό φιλοσοφικού λόγου στην ξένη γλώσσα
αναπτύσσοντας ένα θέμα χαμηλής δυσκολίας από τις θεματικές περιοχές του
διαγωνισμού σε ένα σύντομο κείμενο περίπου δύο σελίδων. Τα γραπτά
αξιολογούνται από δύο βαθμολογητές, που ορίζονται από την Επιστημονική
Επιτροπή Διοργάνωσης του Διαγωνισμού, από τους οποίους ο ένας
τουλάχιστον θα προέρχεται από την ανώτατη εκπαίδευση.
γ) την ανάδειξη των νικητών που θα συμμετάσχουν στην Διεθνή
Ολυμπιάδα: για την συμμετοχή στην Διεθνή Ολυμπιάδα προκρίνονται δύο
μαθητές κατα σειράν επιτυχίας τους στον πανελλήνιο τελικό, εφ΄όσον η
επιδοσή τους στον συνοδευτικό διαγωνισμό στην ξένη γλώσσα κριθεί ως
επαρκής (πολύ καλή ή άριστη) για τους σκοπούς της συμμετοχής. Ειδικότερα
ισχυουν τα εξής: α) Η σειρά της πρόκρισης είναι η σειρά επιτυχίας στον
πανελλήνιο τελικό διαγωνισμό. β) Σε περίπτωση ισοβαθμίας στον πανελλήνιο
τελικό προκρίνεται ο μαθητής με την καλλίτερη επίδοση στο τεστ στην ξένη
γλώσσα. γ) Σε περίπτωση ισοβαθμίας και ως προς αυτό περισσοτέρων των
δύο μαθητών επιλαμβάνεται του ζητήματος η Επιστημονική Επιτροπή
Διεξαγωγής του Διαγωνισμού, η οποία αποφασίζει με ευθύνη της βάσει
πιθανών άλλων αιτιολογημένων κριτηρίων ή ελλείψει κριτηρίων με κλήρωση.
δ) Σε καμμία περίπτωση δεν μπορούν να αποσταλούν στην ΔΟΦ περισσότεροι
από δύο μαθητές. ε) Επίσης, δεν μπορούν να συμμετέχουν στην ΔΟΦ
περισσότερο από τρεις συνεχόμενες χρονιές μαθητές του ίδιου Σχολείου. Το
τελευταίο μέτρο θα ισχύσει από τον επόμενο διαγωνισμό (χρονολογία
τελικού: 2015) με αφετηρία υπολογισμού των τριών ετών από τον πρώτο
διαγωνισμό (χρονολογία τελικού: 2012)
 δ) Ημερίδα Φιλοσοφίας και Βράβευση
Η διεξαγωγή του τελικού διαγωνισμού στο Πανεπιστήμιο Πατρών
συνδυάζεται με ημερίδα φιλοσοφίας, σε θέμα κοινού ενδιαφέροντος για
την Μέση και την Πανεπιστημιακή Εκπαίδευση, ανοικτή για
ενδιαφερόμενους εκπαιδευτικούς και μαθητές.
Η αναγόρευση των νικητών και η απονομή των βραβείων γίνεται σε
ειδική τελετή.
Ως βραβείο δωρίζεται στους τρείς επικρατέστερους μαθητές μια σειρά
επιλεγμένων βιβλίων φιλοσοφίας. Τα βραβεία χορηγούνται από το Κέντρο
Ελληνικών Σπουδών (Ελλάδας) του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ.










3. ΘΕΜΑ ΤΟΥ 3ου ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥ (2013/14)

3.1 Θέμα και ειδικότερες θεματικές περιοχές
Το γενικό θέμα του διαγωνισμού είναι:

«Το φιλοσοφικό πρόβλημα της γνώσης» 

Από τις απαρχές της φιλοσοφικής σκέψης μέχρι και σήμερα το ερώτημα της
γνώσης βρισκόταν στον πυρήνα του φιλοσοφικού στοχασμού. Υπάρχει
αλήθεια, και αν ναι , είναι δυνατόν να την προσεγγίσουμε και να την
γνωρίσουμε; Ποια είναι η οδός και οι πηγές της γνώσης ; Πώς σχετίζεται
αυτός που θέλει να γνωρίσει (το υποκείμενο της γνώσης) με αυτό που
αναζητεί (το αντικείμενο της γνώσης); Αυτά τα κεντρικά ερωτήματα
απασχόλησαν όλους τους φιλοσόφους διαχρονικά και επιλέγουμε να τα
εξετάσουμε μέσα από δύο θεμελιώδεις και κλασσικές οπτικές, του Πλάτωνα
και του Καρτέσιου, που αποτελούν τους πιο σημαντικούς κόμβους της
αρχαίας και της νεώτερης φιλοσοφικής σκέψης.

Εντός του πεδίου αυτού ορίζονται οι εξής δύο ειδικότερες θεματικές περιοχές,
οι οποίες μπορούν να μελετηθούν με αφετηρία τα προτεινόμενα κείμενα ως
βασικές πηγές.
1η θεματική περιοχή:

«Γνώση και αλήθεια στον Θεαίτητο του Πλάτωνα:
Υποκείμενο, αντικείμενο και το δυνατόν της γνώσης»

Πηγές*:
Πλάτωνος Θεαίτητος, κυρίως τα χωρία
151e-153a, 153e-154b, 157a-c, 161c-162a, 162c-164c, 166c-167e, 169d-
172c, 172e-176a και τέλος 181c-183a.
* Βιβλιογραφική τεκμηρίωση ενδεικτικά:
Πλάτων, Θεαίτητος,Εισαγωγή, Μετάφραση, Σχόλια Β.Τατάκης, Βιβλιοθήκη Αρχαίων
Συγγραφέων"Ι.Ζαχαρόπουλος", Επιμέλεια εκδόσεως Ευ.Παπανούτσος.
Ι. Ν. Θεοδωρακόπουλου, Πλάτωνος Θεαίτητος, Εισαγωγή, Αρχαίο και Νέο Ελληνικό κείμενο.
Ακαδημία Αθηνών, Κέντρον Ερεύνης της Ελληνικής Φιλοσοφίας, Αθήνα 1980.

2η θεματική περιοχή:

«Η αναζήτηση των πηγών και της βεβαιότητας της γνώσης στην αυγή της
νεώτερης εποχής:
αμφιβολία και μέθοδος-αλήθεια και πλάνη'»

Πηγές**:
Ρενέ Ντεκάρτ, Στοχασμοί περί της πρώτης φιλοσοφία, (1ος- 6ος στοχασμός)

** Βιβλιογραφική τεκμηρίωση ενδεικτικά:
Ρενέ Ντεκάρτ, Στοχασμοί περί της πρώτης Φιλοσοφίας, μετφρ.-σχόλια Ευ. Βανταράκης, (εκδ.
Εκκρεμές), Αθήνα 2003

3.2 Προετοιμασία
Ο καθηγητής προσκαλείται να επεξεργασθεί, αναλόγως των ενδιαφερόντων
του και των μαθητών του και του χρόνου που θα έχει στην διάθεσή του μία
έως και όλες τις θεματικές με όποια μέθοδο και όποια συγκείμενα κρίνει ο
ίδιος. Τα κείμενα πηγών, που προτείνονται εδώ με την προκήρυξη,
εξυπηρετούν τον σκοπό να εξασφαλίσουν μια κοινή βάση καθώς και μια
ενιαία, συμβατική οριοθέτηση του θέματος, όχι όμως να περιορίσουν την ίδια
την πραγμάτευση των θεμάτων αυτών στις ομάδες των σχολείων.
Στην ιστοσελίδα του διαγωνισμού, προσβάσιμη μέσω της ιστοσελίδας του
Τμήματος Φιλοσοφίας του Παν/μίου Πατρών, θα αναρτάται και υλικό, που θα
μπορούσε να δώσει ερεθίσματα για μελέτη και να χρησιμοποιηθεί για την
προετοιμασία των μαθητών, χωρίς αυτό να δεσμεύει κατ΄ουδένα τρόπο τον
καθηγητή. Σκοπός και εδώ είναι η διευκόλυνση και υποστήριξη του καθηγητή,
ο οποίος μπορεί σε κάθε περίπτωση να επιλέξει, να ανατρέξει σε άλλην
βιβλιογραφία ή να δώσει τις δικές του προεκτάσεις. Επίσης θα υπάρξει η
δυνατότητα τόσο για τους καθηγητές όσο και για τους μαθητές να
επικοινωνούν ηλεκτρονικά με την Επιστημονική Ομάδα της Επιτροπής.
Διεύθυνση: http://www.philosophy.upatras.gr/competition/

3.3 Τα ερωτήματα του διαγωνισμού
• Θα τεθούν δύο ερωτήματα αντίστοιχα προς τις δύο αυτές θεματικές
περιοχές.
• Οι μαθητές θα έχουν την δυνατότητα να επιλέξουν ένα από τα δύο
ερωτήματα.
• Τα ερωτήματα του διαγωνισμού θα αντλούνται εντός των πλαισίων που
θέτουν τα υποδεικνυόμενα βασικά κείμενα.
• Ωστόσο θα είναι ερωτήματα που θα επιτρέπουν και θα ενθαρρύνουν
την αυτόνομη, κριτική και πρωτότυπη ανάπτυξη καθώς και
προεκτάσεις σε σύγχρονους προβληματισμούς.
• Ο μαθητής θα κληθεί με αφετηρία και με βάση την κατανόηση των
θεμάτων και των κειμένων, με τα οποία έχει ασχοληθεί και την τεχνική
και ιστορική γνώση που έχει αποκομίσει, να αναπτύξει αυτοδύναμα
έναν κριτικό προβληματισμό γύρω από ένα ζήτημα.
• Κριτήρια αξιολόγησης των δοκιμίων θα είναι: η τεχνική καθαρότητα
των εννοιών και των διανοημάτων (εννοιολογική σαφήνεια, ακρίβεια) ,
η ιστορική κατανόηση ως προϋποθέσεις, κυρίως όμως η ικανότητα
αυτοδύναμης συνθετικής και κριτικής σκέψης και ανάπτυξης των
θεμάτων και η πρωτοτυπία της επεξεργασίας.

4. Ρύθμιση επί μέρους ζητημάτων – Επικοινωνία .

4.1. Ρύθμιση επί μέρους ζητημάτων
Οποιαδήποτε ειδικά ή επί μέρους ζητήματα προκύψουν είτε κατά την
εφαρμογή του Κανονισμού είτε στην πρακτική οργάνωση του Διαγωνισμού θα
αντιμετωπισθούν από την Επιστημονική Επιτροπή Διεξαγωγής του
Διαγωνισμού με πρωταρχική ευθύνη του επισπεύδοντος Τμήματος
Φιλοσοφίας του Παν/μίου Πατρών σε συνεργασία και με τiς αρμόδιες
Υπηρεσίες της Μ.Ε. καθώς και με την συνδρομή των Συνδέσμων Φιλολόγων
σε τοπικό ή της Π.Ε.Φ. σε κεντρικό επίπεδο.
4.2. Επιτροπές
• ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ
Παντελής Κυπριανός, Καθηγητής, Αναπλρωτής Πρύτανης Ακαδημαϊκών
Υποθέσεων και Προσωπικού Π.Π. – Χρήστος Τερέζης, Καθηγητής, Κοσμήτορας
Σχολής ΣΑΚΕ Π.Π. – Γιάννης Πετρόπουλος, Αν. Καθηγητής, Δ/ντης Κέντρου
Ελληνικών Σπουδών (Ελλάδας) Πανεπιστημίου Harvard – Στέλιος Βιρβιδάκης,
Καθηγητής, Εκπρόσωπος Ελληνικής Φιλοσοφικής Εταιρείας –– Κωνσταντίνος
Βαλάκας, Αν. Καθηγητής, Πρόεδρος Τμήματος Φιλοσοφίας Π.Π. – Αικατερίνη
Καλέρη, Αν. Καθηγήτρια, Συντονίστρια Επιστημονικής Επιτροπής Διεξαγωγής
Διαγωνισμού
• ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΔΙΕΞΑΓΩΓΗΣ ΤΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥ
Αικ. Καλέρη, Αν. Καθηγήτρια (Συντονίστρια), Στέλιος Βιρβιδάκης, Καθηγητής,
Κυριακή Γουδέλη, Επίκουρη Καθηγήτρια, Ελένη Περδικούρη, Επίκουρη
Καθηγήτρια, Μελίνα Μουζάλα, Λέκτορας - Δήμητρα Χριστοπούλου, Λέκτορας

4.3. Επικοινωνία
• Ανακοινώσεις, πληροφορίες, οδηγίες, επιστημονική υποστήριξη Διαγωνισμού
στην ιστοσελίδα: http://www.philosophy.upatras.gr/competition/
• Για όλα τα άλλα θέματα στην ηλ. διεύθυνση:
philosophia.diagonismos@gmail.com
• Για επείγουσες περιπτώσεις (παρακαλούμε για χρήση με φειδώ)
τηλέφωνα επικοινωνίας: 2610-969907 (γραφ. Καλέρη) και
 2610-969947 (γραφ. Χριστοπούλου)
• Tαχυδρομική διεύθυθνση:
Τμήμα Φιλοσοφίας
(για 3ο Πανελλαδικό Μαθητικό Διαγωνισμό Φιλοσοφικού Δοκιμίου)
Πανεπιστήμιο Πατρών - Πανεπιστημιούπολη Ρίου - 26500 Πάτρα 

ΠΛΑΤΩΝΑ ‘’ΘΕΑΙΤΗΤΟΣ’’

1.     151e – 153a

• Εξέταση του θέματος εάν η γνώση είναι αίσθηση
• Παραπομπή στον Πρωταγόρα: ‘’Ο άνθρωπος είναι το μέτρο όλων των πραγμάτων, για εκείνα που υπάρχουν είναι το μέτρο ότι υπάρχουν και για εκείνα που δεν υπάρχουν είναι το μέτρο ότι δεν υπάρχουν’’ ð όπως μας φαίνεται κάθε πράγμα, έτσι υπάρχει για μας. Όπως φαίνεται σε σας, έτσι υπάρχει για σας.
• Αντίρρηση του Σωκράτη: κάποτε ο ίδιος άνεμος στο έναν από μας φέρνει ρίγος, στον άλλο όχι ή ο ένας αισθάνεται ρίγος ελαφρό, ενώ ο άλλος ρίγος ισχυρό  ð ο άνεμος είναι ψυχρός ή δεν είναι;
• Σύμφωνα λοιπόν με τον Πρωταγόρα φαινόμενο και αίσθηση είναι το ίδιο πράγμα. Όπως δηλ. κάποιος αισθάνεται τα πράγματα, έτσι είναι γιαυτόν ð έχουμε βέβαιη γνώση αυτού το οποίο υπάρχει και αυτή η αίσθηση = γνώση

2.      153e – 154b

• Σωκράτης: Ένα πράγμα φαίνεται το ίδιο σε κάποιον άλλο άνθρωπο όπως και σε μένα ή μήπως ένα πράγμα δεν φαίνεται ίδιο κάθε φορά ούτε στον ίδιο μας τον εαυτό;
• Απάντηση του συνομιλητή: Έτσι είναι.

ð Εάν, λοιπόν, κάτι είναι μεγάλο, λευκό ή θερμό - και εφόσον το ίδιο δεν μεταβάλλεται -  δεν θα έπρεπε ποτέ να φαίνεται διαφορετικό.

ðΥποκείμενο και αντικείμενο βρίσκονται σε διαρκή μεταβολή.

3.      157 a-c

·         To σκληρό και το θερμό και γενικά όλες οι ιδιότητες δεν είναι τέτοιες αυτές καθαυτές, αλλά όλα γίνονται και αποκτούν τα ιδιότητές τους με την αμοιβαία προσέγγιση λόγω της κίνησης. Πραγματικά, τίποτα δεν γίνεται ενεργητικό πριν συναντηθεί με το παθητικό, ούτε παθητικό πριν να συναντηθεί με το ενεργητικό. Επίσης, κάτι που συνάντησε κάτι άλλο και ενήργησε πάνω του, σε συνάντηση πάλι με άλλο εμφανίζεται ως παθητικό.

ð τίποτα δεν υπάρχει αυτό καθαυτό , αλλά γίνεται πάντα σε σχέση με κάτι άλλο.

Σημ:  Τη λέξη ‘’υπάρχει’’ – λέει ο Σωκράτης – πρέπει να την αφαιρέσουμε από παντού αν και αναγκαζόμαστε να την χρησιμοποιούμε.

ðΠρέπει στο λόγο μας να μη λέμε ‘’κάτι’’, ‘’κάποιον’’, ‘μου’, τούτο’, ‘εκείνο’- ούτε κανένα άλλο όνομα που θα δήλωνε κάτι στάσιμο - αλλά να χρησιμοποιούμε εκφράσεις σύμφωνες με την πραγματικότητα: ‘γίνονται’, ‘δημιουργούνται’, ‘καταστρέφονται’, ’μεταβάλλονται’.

4.       161c-162a

·         Ο Σωκράτης ελέγχει την άποψη του Πρωταγόρα ότι ‘’εκείνο που φαίνεται στον καθένα, αυτό και υπάρχει’’. Τον ειρωνεύεται λέγοντας ότι ο Πρωταγόρας είπε ‘’όλων των πραγμάτων μέτρο είναι ο άνθρωπος’’, ενώ θα μπορούσε να πει’’ μέτρο όλων των πραγμάτων είναι ο χοίρος, ή ο πίθηκος’’ ð έτσι θα φαινόταν ότι ‘’ στην κρίση του δεν είναι ανώτερος από κανέναν άλλο, αλλά ούτε και από το νεογέννητο βατραχάκι’’.

·          Συνεχίζει με το συλλογισμό:

-          Εάν για τον καθένα είναι αληθινή όποια γνώμη σχηματίζεται μέσα του από την αίσθηση

-          Εάν την εντύπωση του ενός δεν μπορεί ο άλλος να την κρίνει καλύτερα

-          Εάν τη γνώμη του ενός δεν είναι ο άλλος ικανότερος να την εξετάσει αν είναι ορθή ή ψευδής

-          Εάν ο καθένας, ο ίδιος μόνος του, σχηματίζει γνώμες από τις δικές του εντυπώσεις, οι οποίες είναι όλες ορθές και αληθινές

ð Τότε σε τι ο Πρωταγόρας θα ήταν σοφός, ώστε να αξιώνει να διδάσκει και τους άλλους, αφού ο καθένας αποτελεί , ο ίδιος, μέτρο της δικής του σοφίας;

-          Πώς να μην πούμε ότι τα λεγόμενα του Πρωταγόρα έχουν στόχο την ευχαρίστηση των πολλών (δημαγωγία) ;

-          Έτσι – αν ήταν αληθινή η Αλήθεια του Πρωταγόρα -το να εξετάζουμε ο ένας τις εντυπώσεις του άλλου, ενώ για τον καθένα αυτά είναι ορθά, αποτελεί ατελείωτη φλυαρία.

5.     162c – 164c

Ÿ Ο Σωκράτης θέτει το εξής ερώτημα:

- Όσα αισθανόμαστε με την όραση και την ακοή, συγχρόνως τα γνωρίζουμε;

Π.χ Πριν μάθουμε τη γλώσσα των βαρβάρων, δεν θα βεβαιώσουμε ότι ακούμε, καθώς μιλούν τον ήχο της ομιλίας τους; ð Επομένως ακούμε και γνωρίζουμε όσα λένε;

                                                     ή

Εάν δεν γνωρίζουμε να διαβάζουμε, ρίχνοντας το βλέμμα μας στα γράμματα, θα ισχυριστούμε, ότι εφόσον τα βλέπουμε, τα γνωρίζουμε;

Ÿ Ο Θεαίτητος απαντά ότι α) θα πούμε ότι ξέρουμε οτιδήποτε βλέπουμε και ακούμε, δηλ. το σχήμα, το χρώμα των γραμμάτων ή την οξύτητα και βαρύτητα των φθόγγων και β) όσα διδάσκουν οι δάσκαλοι δεν μπορούμε να πούμε ότι τα αισθανόμαστε με την όραση ή την ακοή, ούτε μπορούμε να πούμε ότι τα γνωρίζουμε.

Ÿ Ο Σωκράτης έχει συμφωνήσει με τον Θεαίτητο να δεχθούν την θέση ότι οπτική εικόνα + αίσθηση + γνώση είναι τι ίδιο πράγμα. Σύμφωνα όμως με αυτή τη θέση και εφόσον βλέπω σημαίνει γνωρίζω, εάν κλείσουμε τα μάτια μας σημαίνει ότι δεν γνωρίζουμε πλέον αυτό το οποίο έχουμε δει. Αυτό το συμπέρασμα είναι παράλογο, άρα καταλήγουν ότι γνώση και αίσθηση δεν είναι το ίδιο πράγμα.

                                                        

6.      166c -167e

·      Μιλά ο Σωκράτης λέγοντας τι θα υποστήριζε ο Πρωταγόρας αν ήταν παρών :

-     Ο Πρωταγόρας λοιπόν – λέει ο Σωκράτης – ονομάζει σοφό αυτόν ο οποίος μπορεί όσα πράγματα μας φαίνονται κακά να κάνει να φαίνονται καλά.

-     Συνεχίζει λέγοντας ότι ένας ασθενής όσα τρώει του φαίνονται πικρά, ενώ ένας υγιής όσα τρώει του φαίνονται καλά (γλυκά) => δεν μπορούμε να θεωρήσουμε σοφότερο ούτε τον ένα ούτε τον άλλο. Όμως πρέπει να μετατρέψουμε τη μια κατάσταση στην αντίθετη της, γιατί η μία από τις δύο είναι καλύτερη. => Έτσι και στη μόρφωση των νέων πρέπει να γίνεται η μεταβολή από τη μια κατάσταση προς την καλύτερή της.

-     Ο γιατρός πραγματοποιεί τη μεταβολή με φάρμακα, ενώ ο σοφιστής με λόγους :

-     Έτσι λοιπόν έναν άνθρωπο ο οποίος λόγω της κακής ψυχικής του κατάστασης έχει κακές παραστάσεις τον κάνει να έχει καλές παραστάσεις, μετατρέποντας την κατάσταση της ψυχής του σε καλή. Κάποιοι λοιπόν – θα έλεγε ο Πρωταγόρας – αυτές τις παραστάσεις τις ονομάζουν αληθινές, όμως εγώ τις ονομάζω καλύτερες από τις άλλες, όχι όμως αληθινότερες.

-     Οι σοφοί για το σώμα ονομάζονται γιατροί. Οι σοφοί για τα φυτά, γεωργοί (και αυτοί όταν τα φυτά είναι άρρωστα τους βάζουν καλές και υγιεινές αισθήσεις)

 => Οι σοφοί και καλοί ρήτορες κάνουν να θεωρούν οι πόλεις ως δίκαια τα καλά και όχι τα κακά. Όσα κάθε πόλη θεωρεί δίκαια και ωραία αυτά και είναι γι αυτήν, όσο χρόνο τα πιστεύει. Ο σοφός, όμως, αντί κακά που είναι για τον κάθε πολίτη, τα κάνει να είναι και να φαίνονται καλά.

=> Ο σοφιστής δίνοντας μια τέτοια αγωγή στους εκπαιδευόμενους αξίζει να παίρνει πολλά χρήματα. Έτσι οι μεν είναι σοφότεροι των δε, ενώ κανένας  δεν έχει γνώμες εσφαλμένες.

7.           169d – 172c    

·         Ο Σωκράτης υποστηρίζει πως δεν υπάρχει κανείς που να μην θεωρεί σε μερικά πράγματα τον εαυτό του σοφότερο από τους άλλους και άλλους πάλι σε κάποια άλλα θέματα τους θεωρεί σοφότερους από τον εαυτό του. Φέρνει ως παράδειγμα μεγάλους κινδύνους, εκστρατείες, αρρώστιες όπου οι άνθρωποι βλέπουν τους ηγέτες σαν θεούς και περιμένουν να σωθούν από αυτούς. Αυτοί οι ηγέτες ξεχωρίζουν για τη γνώση τους. Μέσα στην ανθρώπινη κοινωνία οι άνθρωποι ζητούν δασκάλους και ηγέτες, ενώ κάποιοι από τους ανθρώπους θεωρούν τους εαυτούς τους ικανούς να διδάσκουν και να άρχουν.

=> Οι άνθρωποι πιστεύουν πως υπάρχει μέσα τους η σοφία και η αμάθεια. Επιπλέον θεωρούν τη σοφία ως αληθινή γνώμη, ενώ την αμάθεια ως σφαλερή γνώμη.

·         Ο Σωκράτης συνεχίζει λέγοντας ότι εφόσον είναι λογικά αποδεκτό ότι οι άνθρωποι έχουν άλλοτε αληθινή γνώμη και άλλοτε σφαλερή προκύπτει ότι δεν μπορεί να ισχύει ο λόγος του Πρωταγόρα ότι για όλα τα πράγματα μέτρο είναι ο άνθρωπος. (πχ Αν κάποιος εκφέρει μια γνώμη θα παρουσιαστούν – σχηματικά – χίλιοι με την αντίθετη γνώμη. Τότε ποιος έχει δίκιο;).

·         Ο Σωκράτης φτάνει έτσι στο συμπέρασμα ότι : ο Πρωταγόρας εφόσον αποδέχεται ότι η γνώμη όλων είναι αληθινή θα πρέπει και να παραδεχτεί ότι είχαν δίκιο όσοι θεωρούν τη γνώμη του Πρωταγόρα εσφαλμένη.

Η θέση του Σωκράτη είναι ότι πρέπει να παραδεχόμαστε ότι συμβαίνει κάποιες φορές ο ένας να είναι σοφότερος από τον άλλο ή αμαθέστερος.

·         Ανακινώντας πάλι το θέμα των αισθήσεων λέει ότι τα πιο πολλά πράγματα όπως φαίνονται στον καθένα, έτσι και είναι (θερμά, ξηρά, γλυκά κλπ). Όμως σε ό,τι ωφελεί και βλάπτει την υγεία δεν είναι σε θέση ο καθένας (γυναίκα, παιδί, ζώο) να γνωρίζει το υγιεινό και να θεραπεύεται και εδώ είναι που διαφέρει ο ένας από τον άλλο.

·         Ο Σωκράτης μεταφέρει τη συζήτηση στα ζητήματα της πόλης. Λέει λοιπόν πως στην πολιτική  καλά και άσχημα, δίκαια και άδικα, όσια και ανόσια είναι όποια η πόλη – θεωρώντας τα σωστά – τα βάλει νόμο στον εαυτό της (α περίπτωση)

Όμως στο ζήτημα τι τη συμφέρει και τι όχι (β περίπτωση) δημιουργούνται διαφορές από τον ένα σύμβουλο στον άλλο και από τη μια πόλη στην άλλη, ως προς την αλήθεια.

=> Δύσκολα θα έλεγε κανείς ότι όσα νομοθετήσει μια πόλη νομίζοντας πως τη συμφέρουν αυτά οπωσδήποτε και θα την ωφελήσουν.

Στην πρώτη περίπτωση ό,τι νομίσει η κοινή γνώμη αυτό γίνεται αλήθεια, τότε που θα το νομίσει και για όσο καιρό το νομίσει.

8.          172e – 176a

·         Ο Σωκράτης κάνει μια σύγκριση ανάμεσα σε όσους είναι ρήτορες στα δικαστήρια και σε όσους φιλοσοφούν. Θεωρεί ότι οι πρώτοι είναι δούλοι και οι δεύτεροι ελεύθεροι. Πιο αναλυτικά θεωρεί τους ρήτορες μικρόψυχους και στρεψόδικους, ψεύτες, άδικους που όμως θεωρούν τους εαυτούς τους σοφούς. Αντίθετα οι κορυφαίοι φιλόσοφοι δεν σχετίζονται με τα ζητήματα της πολιτικής, ούτε παίρνουν μέρος στις υλικές απολαύσεις, ούτε ασχολούνται με τους άλλους ανθρώπους. Το σώμα τους βρίσκεται στην πόλη αλλά ο νους τους βρίσκεται «πάνω από τη γη» και ασχολούνται με γεωμετρία, αστρονομία, ερευνούν τη φύση των όντων και δεν καταπιάνονται με τίποτα από όσα βρίσκονται κοντά τους. Οι άνθρωποι αυτού του είδους αναζητούν απαντήσεις σε ερωτήματα όπως : τι είναι πραγματικά ο άνθρωπος και τι ταιριάζει στη φύση του ανθρώπου να κάνει κλπ.

 => Οι άνθρωποι αυτοί, οι φιλόσοφοι δηλαδή, όταν κάνουν δημόσιες εμφανίσεις, αλλά και στις ιδιωτικές τους συναναστροφές γίνονται γελοίοι γιατί είναι άπειροι από αυτά τα πράγματα => οι άλλοι τους θεωρούν ανόητους.

Οι φιλόσοφοι – συνεχίζει ο Σωκράτης:

·         γελούν όταν ακούν τους άλλους να εγκωμιάζουν τυράννους ή βασιλιάδες (αφού θεωρούν τους τελευταίους αγροίκους και απαίδευτους).

·         γελούν επίσης όταν ακούν πως κάποιος κατέχει μεγάλη έκταση γης (αφού είναι συνηθισμένοι να ρίχνουν το βλέμμα τους πάνω σε ολόκληρη τη γη).    

·          γελούν όταν ακούν για κάποιον ότι είναι ευγενής επειδή είχε επτά πλούσιους πάππους (αφού δε γνωρίζει αυτός ότι έχει αναρίθμητους προγόνους : πλούσιους και φτωχούς, βασιλιάδες και δούλους, Έλληνες και βαρβάρους).

=> Έτσι λοιπόν οι άλλοι που βλέπουν το φιλόσοφο να αντιδρά έτσι τον περιγελούν γιατί τους φαίνεται περήφανος ή ότι δεν γνωρίζει όσα είναι μπροστά του.

Όταν όμως – λέει ο Σωκράτης – η συζήτηση προχωρήσει σε ανώτερες σφαίρες και πάει σε ζητήματα όπως είναι η έρευνα της δικαιοσύνης και της αδικίας, της βασιλείας, της ανθρώπινης ευδαιμονίας και κακοδαιμονίας (και όχι σε τι με αδικείς εσύ ή εγώ ή αν ένας βασιλιάς που έχει χρυσάφι είναι ευτυχισμένος), τότε ο ρήτορας των δικαστηρίων παθαίνει ίλιγγο, τραυλίζει…

=> Ο φιλόσοφος είναι αναθρεμμένος με ελευθερία και άνεση για αυτό θεωρείται κουτός και τιποτένιος όταν τον βάζουν να κάνει κανένα δουλικό επάγγελμα πχ να καρικεύει το φαγητό ή να λέει κολακευτικά λόγια. Αυτά ο φιλόσοφος δεν μπορεί να τα κάνει, αφού ο ρόλος του είναι να βρίσκει την αρμονία στους λόγους για να υμνήσει σωστά τη ζωή των θεών και των ανθρώπων που είναι ευτυχισμένοι.

Ο Θεόδωρος απαντά ότι εάν ο Σωκράτης κατάφερνε και έπειθε τους ανθρώπους, τότε θα υπήρχε ειρήνη στον κόσμο και λιγότερα κακά.

Όμως ο Σωκράτης ανταπαντά ότι δεν είναι δυνατόν να χαθούν τα κακά, γιατί είναι ανάγκη να υπάρχει κάτι αντίθετο στο καλό και όλα αυτά αναγκαστικά περιτριγυρίζουν τη θνητή φύση και το γήινο τόπο.

9.            181c – 183a

·         Ο Σωκράτης εξετάζει το ζήτημα της κίνησης :

1^ο είδος κίνησης : Κάτι κινείται όταν αλλάζει τόπο ή όταν στρέφεται στο ίδιο μέρος (φορά).

2^ο είδος κίνησης : Κάτι μένει στο ίδιο μέρος, αλλά γερνά ή από λευκό γίνεται μαύρο ή από μαλακό σκληρό ή παθαίνει κάποια άλλη αλλοίωση (αλλοίωση).

=> Είναι λογικό όλα να κινούνται και με τα δυο είδη κίνησης, αλλιώς δεν θα μπορούσαμε να προσδιορίσουμε την ποιότητά τους. Όμως επειδή όλα ρέουν και μεταβάλλονται διαρκώς, αναρωτιέται αν μπορεί κάτι να χαρακτηριστεί.

Παραδείγματος χάρη το λευκό, αφού η λευκότητά του μεταβάλλεται συνεχώς είναι δυνατόν να χαρακτηριστεί ως χρώμα;

=>Το ίδιο πρόβλημα δημιουργείται και με την οποιαδήποτε αίσθηση, πχ την όραση ή την ακοή. Εφόσον όλα κινούνται, δεν παραμένει ποτέ ίδια. Άρα δεν επιτρέπεται να πούμε ότι βλέπουμε κάτι, ούτε ότι δεν το βλέπουμε, ούτε ότι έχουμε κανένα άλλο αίσθημα, ούτε ότι δεν το έχουμε, αφού όλα κινούνται με όλους τους τρόπους.

Συμπέρασμα 1^ο : Ενώ οι συνομιλητές ξεκίνησαν να αποδείξουν ότι η αίσθηση είναι γνώση, κατέληξαν να απαντήσουν τι είναι το αντίθετο της γνώσης( δηλ. η αίσθηση δεν είναι γνώση)

Συμπέρασμα 2^ο : Αν όλα κινούνται, αποδείχθηκε ότι κάθε απάντηση για οτιδήποτε γίνεται αντιληπτό με τις αισθήσεις, είναι το ίδιο ορθή είτε πει κανείς πως είναι (γίνεται) έτσι, είτε πει κανείς πως δεν είναι (γίνεται) έτσι.