"Φιλοκαλούμεν τε γάρ μετ' ευτελείας και φιλοσοφούμεν άνευ μαλακίας..."

"Φιλοκαλούμεν τε γάρ μετ' ευτελείας και φιλοσοφούμεν άνευ μαλακίας..."
Αγαπάμε το ωραίο με λιτότητα και φιλοσοφούμε χωρίς να γινόμαστε μαλθακοί. Η ενασχόληση με τη φιλοσοφία δε μας κάνει θεωρητικούς ανθρώπους και δεν μας απομακρύνει από την πρακτική δράση, λέει ο Θουκυδίδης δια στόματος Περικλή.
Έτσι με το παρόν ιστολόγιο και εμείς, οι μαθητές της Β τάξης του 4ου Λυκείου Χαλκίδας είμαστε ενεργοί, προβληματιζόμαστε για ό,τι συμβαίνει γύρω μας και αποδεικνύουμε ότι η φιλοσοφία οδηγεί στη σκέψη και στη δράση.
Μας κάνει να αναρωτιόμαστε για ό,τι συμβαίνει γύρω μας και να μην αποδεχόμαστε τίποτα ως δεδομένο και "φυσικό". "Φιλοσοφία θα πει να βρίσκεσαι καθ’ οδόν...", θα πει να αναζητάς καινούριους δρόμους, να είσαι πνεύμα ανήσυχο και αιρετικό, γιατί μόνο τότε δικαιώνεις την ανθρώπινή σου υπόσταση και μπορείς να λέγεσαι "έλλογο ον". Στόχος μας είναι να καταθέσουμε τις σκέψεις μας παίρνοντας ερεθίσματα από τη φιλοσοφία, η οποία ως ιδιαίτερος κώδικας σκέψης και επικοινωνίας μπορεί να μετατρέψει το στοχασμό σε δημιουργία, τον προβληματισμό σε θέση, την απορία σε γνώση.

Παρασκευή 2 Δεκεμβρίου 2011

ΚΕΦ. 3 ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΗ ΓΝΩΣΗ

Ανάρτηση: 2 Δεκεμβρίου 2011
Α. ΘΕΩΡΙΑ

Αμφισβήτηση της δυνατότητας γνώσης και επιδίωξη της αταραξίας (αρχαίος σκεπτικισμός)

Στην αρχαιότητα σκεπτικιστικές αμφιβολίες για τη γνώση είχαν αντιμετωπιστεί ήδη από την εποχή των προσωκρατικών, των σοφιστών και του ίδιου του Σωκράτη. Ωστόσο ο σκεπτικισμός, ως συστηματική φιλοσοφική στάση, εκφράστηκε κυρίως από τους “πυρρώνειους” σκεπτικούς-δηλαδή από τους οπαδούς του Πύρρωνα από την Ηλεία (3ος αιώναςπ.Χ.)- και είχε πρακτικό χαρακτήρα. Απέβλεπε στην επίτευξη της αταραξίας, της ψυχικής γαλήνης που θα μπορούσε να νιώσει κανείς, εφόσον δεχτεί ότι η γνώση την οποία αναζητούν οι επιστημονικές και φιλοσοφικές θεωρίες είναι ανέφικτη. Ο σκεπτικός επιχειρεί να δείξει ότι για κάθε
θέμα υπάρχουν δύο αντίθετες, αλλά ισοδύναμες (ισοσθενείς) απόψεις και ότι, σε τελευταία ανάλυση, δεν μπορούμε να αποφασίσουμε ποια να προτιμήσουμε. Γι’ αυτόν τον λόγο οφείλουμε να “επέχουμε”απέναντι σε κάθε θεωρητική πεποίθηση που υποτίθεται ότι μας μιλάει για τη φύση της πραγματικότητας πέρα από τα φαινόμενα που παρουσιάζονται στις αισθήσεις μας, οφείλουμε δηλαδή να μην παίρνουμε θέση, να τηρούμε στάση ουδετερότητας απέναντι σε τέτοιες πεποιθήσεις.
(αρχές φιλοσοφίας Β Λυκείου,σχ βιβλίο, σελ. 61)

Β.ΠΗΓΕΣ
1. Παραθέτουμε στη συνέχεια κάποιουςαπό τους δέκα "τρόπους" τωνσκεπτικών:
"α. Τα ίδια πράγματα γίνονται αντιληπτά με διαφορετικό τρόπο από τα διάφορα ζώα. Το θαλασσινό νερό, για παράδειγμα, δεν το πίνει ο άνθρωπος,ενώ για τα ψάρια είναι πόσιμο και πολύ ευχάριστο.
β. Το ίδιο πρόσωπο σχηματίζει διαφορετικές εντυπώσεις για τα ίδια πράγματα, ανάλογα με το αν είναι άρρωστο ή υγιές, μεθυσμένο ή νηφάλιο,λυπημένο ή χαρούμενο κτλ. Όσοι κοιμούνται, για παράδειγμα, βλέπουν όνειρα που βέβαια δεν τα βλέπουν όσοι βρίσκονται σε εγρήγορση. Και οι πεινασμένοι βρίσκουν νόστιμα ορισμένα φαγητά, που στους χορτάτους προκαλούν αποστροφή.
γ. Τα πράγματα μας φαίνονται διαφορετικά ανάλογα με την απόσταση από την οποία τα παρατηρούμε και με τον τόπο στον οποίο βρίσκονται. Από μακριά, για παράδειγμα, ένα πλοίο φαίνεται μικρό και ακίνητο, ενώ από κοντά φαίνεται μεγάλο και κινούμενο.Και το κουπί της βάρκας, όταν είναι έξω από το νερό, είναι ίσιο, ενώ μέσα στο νερό φαίνεται "σπασμένο".
δ. Ποτέ δεν αντιλαμβανόμαστε ένα αντικείμενο ως κάτι ξεχωριστό και απομονωμένο, αλλά πάντοτε σε συνδυασμό με άλλα αντικείμενα,πράγμα που μας εμποδίζει να σχηματίσουμε σαφή εικόνα για τη φύση και τις ιδιότητές του. Ένα σώμα, για παράδειγμα, μέσα στο νερό φαίνεται ελαφρύτερο από ό,τι έξω από αυτό
.ε. Οι εντυπώσεις μας εξαρτώνται από τη συχνότητα εμφάνισης των αντίστοιχων αντικειμένων. Όσο πιο σπάνια είναι η εμφάνιση ενός πράγματος, τόσο πιο ζωηρή είναι η εντύπωση που αυτό μας προκαλεί. Ο ήλιος, για παράδειγμα,παρά το εκτυφλωτικό φως του, δεν αποτελεί αντικείμενο θαυμασμού, γιατίεμφανίζεται καθημερινά, ενώ δεσυμβαίνει το ίδιο με έναν κομήτη που συγκριτικά είναι ασήμαντος.
στ. Οι αντιλήψεις και τα ήθη, οιθρησκευτικές πεποιθήσεις και οι κάθε είδους δοξασίες διαφέρουν από τόπο σε τόπο και από εποχή σε εποχή. Ενώ ορισμένοι πρωτόγονοι, για παράδειγμα,θεωρούν τις ανθρωποθυσίες κάτι το φυσικό και το αυτονόητο, για τουςπολιτισμένους είναι κάτι το αποτρόπαιο και το αδιανόητο".
(Σέξτος Εμπειρικός, ΠυρρώνειαιΥποτυπώσεις, βιβλίο Ι, κεφ. 14)


2. “Ευλογημένη να ‘ναι η αμφιβολία! Σας συμβουλεύω να τιμάτε / χαρούμενα
και προσεχτικά εκείνον / που τον λόγο σας εξετάζει σαν κάλπικη μονέδα!
/ Άμποτε να ‘σαστε συνετοί και να μη / δίνετε τον λόγο σας με σιγουριά
πολλή. / […]
Α, όμορφο που ‘ναι το κούνημα του κεφαλιού / για τις “ατράνταχτες” αλήθειες!
/ […] Μα απ’ όλες τις αμφιβολίες ομορφότερη είναι σαν οι φοβισμένοι
/ αδύναμοι σηκώνουν το κεφάλι και / παύουν να πιστεύουν / στων
τυράννων τη δύναμη.
Α, με πόσο κόπο καταχτήθηκε κείνο το σοφό αξίωμα! / Πόσες θυσίες κόστισε!
/ Πόσο δύσκολο στάθηκε να βρεθεί / πως τα πράγματα ήταν έτσι κι
όχι αλλιώς! / Με στεναγμό ανακούφισης το ‘γραψε ένας άνθρωπος μια μέρα
στης Γνώσης το βιβλίο. / Καιρό πολύ έμεινε χαραγμένο εκεί μέσα και γενιές
ολόκληρες / ζήσαν μαζί του, το ‘βλεπαν σαν αλήθεια αιώνια./ Μα κάποτε
μια υποψία μπορεί να γεννηθεί, γιατί μια καινούρια εμπειρία / τραντάζει
το ατράνταχτο αξίωμα. Ξυπνάει η αμφιβολία. / Και μιαν άλλη μέρα ένας
άλλος άνθρωπος στοχαστικά σβήνει απ’ το βιβλίο της / Γνώσης / το αξίωμα
με μια μονοκοντυλιά. / […]
Να κι οι αστόχαστοι που ποτέ δεν αμφιβάλλουν. / Η χώνεψή τους είναι
άψογη, κι η κρίση τους αλάθευτη. / Δεν πιστεύουν στα γεγονότα, πιστεύουν
μόνο στον εαυτό τους. / Αν χρειαστεί / πρέπει αυτούς τα γεγονότα να
πιστέψουν. Είναι απέραντα / υπομονετικοί - με τον εαυτό τους. Τα επιχειρήματα
/ τα ακούνε με αυτί σπιούνου.
Στους αστόχαστους που ποτέ δεν αμφιβάλλουν, / συνταιριάζουν οι στοχαστικοί
που ποτέ δε δρούνε. / Τούτοι αμφιβάλλουν όχι για να πάρουν μια
απόφαση, αλλά / για να μην πάρουν απόφαση καμιά. Τα κεφάλια τους τα
χρησιμοποιούνε μόνο για να / τα κουνάνε. Με σκοτισμένο πρόσωπο / ειδοποιούν
τους επιβάτες των καραβιών που βουλιάζουν πως το νερό είναι επικίνδυνο.
/ Κάτω απ’ του δημίου τον μπαλτά / αναρωτιούνται αν δεν είναι άνθρωπος
κι αυτός. / Μουρμουρίζουν σκεφτικά / πως “το θέμα δεν έχει ξεκαθαριστεί
ακόμα”, και πηγαίνουν να πέσουν. / Μοναδική τους δράση ο δισταγμός.
/ Αγαπητή τους φράση: “Δεν είναι ακόμη ώριμο για συζήτηση”.
Γι’ αυτό, αν πιστεύεις την αμφιβολία, / μην παινέψεις / την αμφιβολία που
καταντάει απελπισία! / Τι ωφελεί η αμφιβολία εκείνον / που δεν μπορεί ν’ αποφασίσει;
Bertholt Brecht, ''Εγκώμιο στην αμφιβολία''

Γ. ΕΡΓΑΣΙΑ: Το γεγονός ότι ο σκεπτικισμός αναζητά υπερβολικά κριτήρια βεβαιότητας, σημαίνει ότι πρέπει να τον απορρίψουμε;
Ο σκεπτικισμός, η αλήθεια είναι πως, σαν κλάδος φιλοσοφικής σκέψης πολλές φορές αποδεικνύεται δυσπρόσιτος κι κουράζει με τα υπερβολικά κριτήρια βεβαιότητας που θέτει για οποιοδήποτε ζήτημα. Ωστόσο, δεν πρέπει να απορρίπτεται, αφού μπορεί να αποδειχθεί πολύτιμο μέσο επίλυσης δυσκολιών σε ό,τι αφορά τη σκέψη και όχι μόνο. Ο σκεπτικισμός μας βοηθά να κατανοήσουμε καλύτερα ζητήματα που μας κουράζουν καθημερινά και φαινομενικά είναι δύσκολη η επίλυση ή εξήγηση τους. Εκτός αυτού, με το σκεπτικισμό καταρρίπτουμε δόγματα, απόλυτες αλήθειες που μας επιβάλλονται και μας ταλαιπωρούν, εμποδίζοντάς μας να σκεφτούμε καθαρά και αδογμάτιστα. Οξύνει το νου και καλλιεργεί την κριτική μας ικανότητα με τη συνεχή αμφισβήτηση και επανεξέταση οποιασδήποτε "αλήθειας". Βοηθά σημαντικά, επίσης,την επιστήμη και γενικά τον πολιτισμό, αφού μέσω του σκεπτικισμού, ωριμάζει ο ανθρώπινος νους και οδηγούμαστε σε νέες βελτιωμένες θεωρίες για ποικίλα ζητήματα. Τέλος, δεν γινόμαστε φερέφωνα κανενός και καμιάς προπαγανδιστικής απόπειρας, σε έναν κόσμο έντονα "υποκειμενικό" και διαμορφώνουμε απόψεις ανεπηρέαστες και πηγαίες - όσο αυτό είναι δυνατόν - για οτιδήποτε μας απασχολεί.
Αλκίνοος Στέλιος ΒΘ2

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου