«Η ανεκτικότητα απέναντι σε άλλους ανθρώπους με διαφορετικές συνήθειες και αντιλήψεις από τις δικές μας»
Στις μέρες μας, παρά την ανάπτυξη της επιστήμης, παρά τη διάδοση της γνώσης και την ορθολογική οργάνωση της σύγχρονης ζωής , παρά την επικοινωνία των λαών και παρά τη διακήρυξη και τους αγώνες για σεβασμό των ανθρώπινων δικαιωμάτων η κοινωνία αντιμετωπίζει έντονα φαινόμενα ρατσισμού που αμαυρώνουν τον πολιτισμό μας και τον γυρίζουν πολλά χρόνια πριν, όπου κυριαρχούσαν άλλες αντιλήψεις για το καθετί
Σύγχρονα παραδείγματα αναβίωσης αυτού του φαινομένου είναι οι διακρίσεις σε βάρος των μεταναστών , απέναντι στις εθνικές και θρησκευτικές μειονότητες , στους αρρώστους και στους φτωχούς, στους ανάπηρους, στους ναρκομανείς, τους ομοφυλόφιλους και σίγουρα τους στιγματισμένους για κάποια ανεπίτρεπτη πράξη, όπως οι αποφυλακισθέντες. Όλες αυτές οι ομάδες υφίστανται πολλές διακρίσεις και διαφορετικού είδους.
Σ’ αυτό το σημείο θέλω να αναφέρω την άποψη του Φερνάντο Σαβατέρ :
‘’ Η ανεκτικότητα σημαίνει να αποδέχεσαι ότι πρέπει να ζεις μαζί με πράγματα που αποστρέφεσαι : τη θρησκεία του άλλου, για παράδειγμα, τον ερωτισμό του, τις συνήθειές του. Η ανεκτικότητα δεν είναι να λέμε ΄΄ναι΄΄ σε όλα, αλλά είναι το να μπορούμε να εκφράζουμε αντίθετες γνώμες χωρίς εχθρότητα, χωρίς ποτέ να προσφεύγουμε στη βία για να επιβάλουμε τις ιδέες μας. Συγχέεται υπερβολικά η ανεκτικότητα με το ΄΄όλα είναι σεβαστά ΄΄.
Είμαι ανεκτικός, γιατί δεν απαγορεύω σε κανέναν να είναι εθνικιστής, αλλά έχω το δικαίωμα να λέω ότι οι εθνικιστικές ιδέες δεν είναι καλές για τη δημοκρατία. Στον 18ο αι., στη διάρκεια των συζητήσεων που αναστάτωσαν το Κογκρέσο της Φιλαδέλφειας για το αν οι άθεοι θα μπορούσαν να ψηφίζουν στις αμερικάνικες εκλογές (ο Λοκ τους είχε αποκλείσει, επειδή τίποτα δεν εγγυόταν την αξία του όρκου τους) ο Τζέφερσον έκανε μια λογική δήλωση: « Αν ο γείτονάς μου δε με χτυπάει, αν δεν κλέβει το πορτοφόλι μου, μπορεί να πιστεύει σ’ έναν ή δύο ή τρεις θεούς…» Στις αρχές της Θείας Κωμωδίας του Δάντη, η Βεατρίκη λέει στον ποιητή:’Πρέπει να φοβόμαστε μόνο τα πράγματα/ που θα μπορούσαν να προκαλέσουν κακό σε κάποιον./ Τα άλλα όχι, δεν είναι τρομερά’.
Η φιλοσοφία είναι στενά συνδεδεμένη με τη δημοκρατία. Η φιλοσοφία αντιπροσωπεύει στο διανοητικό πεδίο αυτό που είναι η δημοκρατία στο πολιτικό. Και οι δυο τους έχουν ως σκοπό την αυτονομία του ατόμου και –στην περίπτωση της φιλοσοφίας- την αυτονομία του ατόμου απέναντι στην παράδοση, τη θρησκεία, τις παραδεδεγμένες ιδέες. Για τους πολίτες, η φιλοσοφία είναι η καλύτερη άμυνα ενάντια στους φανατισμούς […]’’
(‘’ Η αρετή της Δημοκρατίας’’του Φερνάντο Σαβατέρ.
Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, 10-10 -2004)
Σίγουρα όλα τα φαινόμενα ρατσισμού ξεκινούν από την έλλειψη πραγματικής ηθικής και ανθρωπιάς σε μία κοινωνία υλικού ευδαιμονισμού και θεοποίησης του χρήματος। Τα οικονομικά συμφέροντα παίζουν καθημερινά πρωταρχικό ρόλο καθώς τώρα πια αυτά μας προσδιορίζουν και μας καθορίζουν την ποιότητα της ζωής μας με αποτέλεσμα όλο και συχνότερα την εκμετάλλευση των αδυνάτων। Οι πολιτικές σκοπιμότητες που ασκούνται από τους πολιτικούς και ο αυταρχισμός, αν και το πολίτευμά μας ονομάζεται δημοκρατία, η αλαζονεία και η ασυδοσία των ισχυρών οδηγούν τόσο την εξουσία όσο και τον λαό σε ανηθικότητες και στην υποκρισία। Η έλλειψη ανεκτικότητας, η μισαλλοδοξία και ο φανατισμός είναι φαινόμενα που βλέπουμε καθημερινά όπως επίσης προκαταλήψεις, στερεότυπα και χαμηλό πνευματικό επίπεδο।
Εξαιτίας αυτών των αναζητήσεων καταργούνται οι ανθρωπιστικές αξίες και οι ηθικές αρχές, όπως η αγάπη και η αλληλεγγύη. Αν τα ρατσιστικά φαινόμενα παίρνουν εθνική και παγκόσμια τροπή τότε υπονομεύονται οι ειρηνικές σχέσεις μεταξύ των εθνών και κυριαρχεί το μίσος και η διχόνοια.
Χαρακτηριστικά είναι τα λόγια του καθηγητή φιλοσοφίας Θεόφιλου Βέικου΄΄… εκεί όπου η κοινωνία βρίσκεται σε αναταραχή και οι άνθρωποι συμπεριφέρονται σαν φοβισμένα πλάσματα, ο εθνικισμός προσφέρεται σαν σωσίβια λέμβος που μαζεύει τους ναυαγούς. Το καταφύγιο, που προσφέρεται, παρουσιάζεται ασφαλές μέσα από τη φαντασία και τον
μύθο, πλασμένο κυρίως με υλικά από το παρελθόν: όνομα, σύμβολα, γλώσσα, θρησκεία, τελετουργίες, χοροί, τραγούδια. Και, ενώ το παρελθόν θεωρείται αμετάβλητο, με το νόημα πως κανένας δεν μπορεί ν’ αλλάξει την καταγωγή μας και να ξεκάνει τα πράγματα που είναι, οι εθνικιστές και εκείνοι που συνεπαίρνονται από εθνικιστικούς μύθους αλλάζουν το παρελθόν και – αν χρειαστεί μάλιστα – επινοούν ένα άλλο παρελθόν που τους ταιριάζει. Αλλά αυτή η διαδικασία δεν είναι καθόλου αθώα, φέρνει τους λαούς σε εντάσεις και συγκρούσεις ανάμεσά τους, πράγμα που οδηγεί τον κόσμο σε ταραχή, διάχυση και διασπορά ΄΄ .
Θεόφιλος Βέικος, Ο κόσμος σε διασπορά. Έθνη και οικουμένη, β έκδοση, εκδ. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 1995
Η καταλληλότερη απάντηση λοιπόν στις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν σήμερα πολίτες, κοινωνίες και έθνη είναι η βελτίωση της παιδείας τους. Η κατάλληλη παιδεία εκτός από το ότι καλλιεργεί και αναπτύσσει το λόγο μέσα από τις νοητικές λειτουργίες και τη γλώσσα, εμπνέει κιόλας στον άνθρωπο αξίες, αρχές και ιδανικά. Προστατεύει επίσης τον άνθρωπο από πλάνες, δεισιδαιμονίες, προκαταλήψεις, δόγματα και προπαγάνδα και έτσι εντάσσεται ο ίδιος στο κοινωνικό σύνολο. Επιπλέον δίνει συγκεκριμένο περιεχόμενο στη φιλοπατρία με τη διδασκαλία της εθνικής πολιτιστικής κληρονομιάς και ιστορίας. Ακόμα η γνώση της ιστορίας και της συνεισφοράς των άλλων λαών στη δημιουργία του πολιτισμού, καλλιεργεί πνεύμα σεβασμού, φιλίας και συνεργασίας με όλους τους ανθρώπους και τους λαούς. Μέσα από αυτή την παιδεία θα διαφανεί έτσι, η προοπτική ενός κόσμου όπου οι άνθρωποι θα είναι ελεύθεροι να μιλούν και να πιστεύουν ό,τι θέλουν λυτρωμένοι από τον τρόμο και την αθλιότητα.
Στις μέρες μας, παρά την ανάπτυξη της επιστήμης, παρά τη διάδοση της γνώσης και την ορθολογική οργάνωση της σύγχρονης ζωής , παρά την επικοινωνία των λαών και παρά τη διακήρυξη και τους αγώνες για σεβασμό των ανθρώπινων δικαιωμάτων η κοινωνία αντιμετωπίζει έντονα φαινόμενα ρατσισμού που αμαυρώνουν τον πολιτισμό μας και τον γυρίζουν πολλά χρόνια πριν, όπου κυριαρχούσαν άλλες αντιλήψεις για το καθετί
Σύγχρονα παραδείγματα αναβίωσης αυτού του φαινομένου είναι οι διακρίσεις σε βάρος των μεταναστών , απέναντι στις εθνικές και θρησκευτικές μειονότητες , στους αρρώστους και στους φτωχούς, στους ανάπηρους, στους ναρκομανείς, τους ομοφυλόφιλους και σίγουρα τους στιγματισμένους για κάποια ανεπίτρεπτη πράξη, όπως οι αποφυλακισθέντες. Όλες αυτές οι ομάδες υφίστανται πολλές διακρίσεις και διαφορετικού είδους.
Σ’ αυτό το σημείο θέλω να αναφέρω την άποψη του Φερνάντο Σαβατέρ :
‘’ Η ανεκτικότητα σημαίνει να αποδέχεσαι ότι πρέπει να ζεις μαζί με πράγματα που αποστρέφεσαι : τη θρησκεία του άλλου, για παράδειγμα, τον ερωτισμό του, τις συνήθειές του. Η ανεκτικότητα δεν είναι να λέμε ΄΄ναι΄΄ σε όλα, αλλά είναι το να μπορούμε να εκφράζουμε αντίθετες γνώμες χωρίς εχθρότητα, χωρίς ποτέ να προσφεύγουμε στη βία για να επιβάλουμε τις ιδέες μας. Συγχέεται υπερβολικά η ανεκτικότητα με το ΄΄όλα είναι σεβαστά ΄΄.
Είμαι ανεκτικός, γιατί δεν απαγορεύω σε κανέναν να είναι εθνικιστής, αλλά έχω το δικαίωμα να λέω ότι οι εθνικιστικές ιδέες δεν είναι καλές για τη δημοκρατία. Στον 18ο αι., στη διάρκεια των συζητήσεων που αναστάτωσαν το Κογκρέσο της Φιλαδέλφειας για το αν οι άθεοι θα μπορούσαν να ψηφίζουν στις αμερικάνικες εκλογές (ο Λοκ τους είχε αποκλείσει, επειδή τίποτα δεν εγγυόταν την αξία του όρκου τους) ο Τζέφερσον έκανε μια λογική δήλωση: « Αν ο γείτονάς μου δε με χτυπάει, αν δεν κλέβει το πορτοφόλι μου, μπορεί να πιστεύει σ’ έναν ή δύο ή τρεις θεούς…» Στις αρχές της Θείας Κωμωδίας του Δάντη, η Βεατρίκη λέει στον ποιητή:’Πρέπει να φοβόμαστε μόνο τα πράγματα/ που θα μπορούσαν να προκαλέσουν κακό σε κάποιον./ Τα άλλα όχι, δεν είναι τρομερά’.
Η φιλοσοφία είναι στενά συνδεδεμένη με τη δημοκρατία. Η φιλοσοφία αντιπροσωπεύει στο διανοητικό πεδίο αυτό που είναι η δημοκρατία στο πολιτικό. Και οι δυο τους έχουν ως σκοπό την αυτονομία του ατόμου και –στην περίπτωση της φιλοσοφίας- την αυτονομία του ατόμου απέναντι στην παράδοση, τη θρησκεία, τις παραδεδεγμένες ιδέες. Για τους πολίτες, η φιλοσοφία είναι η καλύτερη άμυνα ενάντια στους φανατισμούς […]’’
(‘’ Η αρετή της Δημοκρατίας’’του Φερνάντο Σαβατέρ.
Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, 10-10 -2004)
Σίγουρα όλα τα φαινόμενα ρατσισμού ξεκινούν από την έλλειψη πραγματικής ηθικής και ανθρωπιάς σε μία κοινωνία υλικού ευδαιμονισμού και θεοποίησης του χρήματος। Τα οικονομικά συμφέροντα παίζουν καθημερινά πρωταρχικό ρόλο καθώς τώρα πια αυτά μας προσδιορίζουν και μας καθορίζουν την ποιότητα της ζωής μας με αποτέλεσμα όλο και συχνότερα την εκμετάλλευση των αδυνάτων। Οι πολιτικές σκοπιμότητες που ασκούνται από τους πολιτικούς και ο αυταρχισμός, αν και το πολίτευμά μας ονομάζεται δημοκρατία, η αλαζονεία και η ασυδοσία των ισχυρών οδηγούν τόσο την εξουσία όσο και τον λαό σε ανηθικότητες και στην υποκρισία। Η έλλειψη ανεκτικότητας, η μισαλλοδοξία και ο φανατισμός είναι φαινόμενα που βλέπουμε καθημερινά όπως επίσης προκαταλήψεις, στερεότυπα και χαμηλό πνευματικό επίπεδο।
Εξαιτίας αυτών των αναζητήσεων καταργούνται οι ανθρωπιστικές αξίες και οι ηθικές αρχές, όπως η αγάπη και η αλληλεγγύη. Αν τα ρατσιστικά φαινόμενα παίρνουν εθνική και παγκόσμια τροπή τότε υπονομεύονται οι ειρηνικές σχέσεις μεταξύ των εθνών και κυριαρχεί το μίσος και η διχόνοια.
Χαρακτηριστικά είναι τα λόγια του καθηγητή φιλοσοφίας Θεόφιλου Βέικου΄΄… εκεί όπου η κοινωνία βρίσκεται σε αναταραχή και οι άνθρωποι συμπεριφέρονται σαν φοβισμένα πλάσματα, ο εθνικισμός προσφέρεται σαν σωσίβια λέμβος που μαζεύει τους ναυαγούς. Το καταφύγιο, που προσφέρεται, παρουσιάζεται ασφαλές μέσα από τη φαντασία και τον
μύθο, πλασμένο κυρίως με υλικά από το παρελθόν: όνομα, σύμβολα, γλώσσα, θρησκεία, τελετουργίες, χοροί, τραγούδια. Και, ενώ το παρελθόν θεωρείται αμετάβλητο, με το νόημα πως κανένας δεν μπορεί ν’ αλλάξει την καταγωγή μας και να ξεκάνει τα πράγματα που είναι, οι εθνικιστές και εκείνοι που συνεπαίρνονται από εθνικιστικούς μύθους αλλάζουν το παρελθόν και – αν χρειαστεί μάλιστα – επινοούν ένα άλλο παρελθόν που τους ταιριάζει. Αλλά αυτή η διαδικασία δεν είναι καθόλου αθώα, φέρνει τους λαούς σε εντάσεις και συγκρούσεις ανάμεσά τους, πράγμα που οδηγεί τον κόσμο σε ταραχή, διάχυση και διασπορά ΄΄ .
Θεόφιλος Βέικος, Ο κόσμος σε διασπορά. Έθνη και οικουμένη, β έκδοση, εκδ. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 1995
Η καταλληλότερη απάντηση λοιπόν στις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν σήμερα πολίτες, κοινωνίες και έθνη είναι η βελτίωση της παιδείας τους. Η κατάλληλη παιδεία εκτός από το ότι καλλιεργεί και αναπτύσσει το λόγο μέσα από τις νοητικές λειτουργίες και τη γλώσσα, εμπνέει κιόλας στον άνθρωπο αξίες, αρχές και ιδανικά. Προστατεύει επίσης τον άνθρωπο από πλάνες, δεισιδαιμονίες, προκαταλήψεις, δόγματα και προπαγάνδα και έτσι εντάσσεται ο ίδιος στο κοινωνικό σύνολο. Επιπλέον δίνει συγκεκριμένο περιεχόμενο στη φιλοπατρία με τη διδασκαλία της εθνικής πολιτιστικής κληρονομιάς και ιστορίας. Ακόμα η γνώση της ιστορίας και της συνεισφοράς των άλλων λαών στη δημιουργία του πολιτισμού, καλλιεργεί πνεύμα σεβασμού, φιλίας και συνεργασίας με όλους τους ανθρώπους και τους λαούς. Μέσα από αυτή την παιδεία θα διαφανεί έτσι, η προοπτική ενός κόσμου όπου οι άνθρωποι θα είναι ελεύθεροι να μιλούν και να πιστεύουν ό,τι θέλουν λυτρωμένοι από τον τρόμο και την αθλιότητα.
Δικαίωμα στη διαφορά, λοιπόν, που βασίζεται στην κοινή ανθρώπινη βάση μας
Εύη Γκέκα
ΒΘ1
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου