"Φιλοκαλούμεν τε γάρ μετ' ευτελείας και φιλοσοφούμεν άνευ μαλακίας..."

"Φιλοκαλούμεν τε γάρ μετ' ευτελείας και φιλοσοφούμεν άνευ μαλακίας..."
Αγαπάμε το ωραίο με λιτότητα και φιλοσοφούμε χωρίς να γινόμαστε μαλθακοί. Η ενασχόληση με τη φιλοσοφία δε μας κάνει θεωρητικούς ανθρώπους και δεν μας απομακρύνει από την πρακτική δράση, λέει ο Θουκυδίδης δια στόματος Περικλή.
Έτσι με το παρόν ιστολόγιο και εμείς, οι μαθητές της Β τάξης του 4ου Λυκείου Χαλκίδας είμαστε ενεργοί, προβληματιζόμαστε για ό,τι συμβαίνει γύρω μας και αποδεικνύουμε ότι η φιλοσοφία οδηγεί στη σκέψη και στη δράση.
Μας κάνει να αναρωτιόμαστε για ό,τι συμβαίνει γύρω μας και να μην αποδεχόμαστε τίποτα ως δεδομένο και "φυσικό". "Φιλοσοφία θα πει να βρίσκεσαι καθ’ οδόν...", θα πει να αναζητάς καινούριους δρόμους, να είσαι πνεύμα ανήσυχο και αιρετικό, γιατί μόνο τότε δικαιώνεις την ανθρώπινή σου υπόσταση και μπορείς να λέγεσαι "έλλογο ον". Στόχος μας είναι να καταθέσουμε τις σκέψεις μας παίρνοντας ερεθίσματα από τη φιλοσοφία, η οποία ως ιδιαίτερος κώδικας σκέψης και επικοινωνίας μπορεί να μετατρέψει το στοχασμό σε δημιουργία, τον προβληματισμό σε θέση, την απορία σε γνώση.

Τετάρτη 6 Απριλίου 2011

Εργασία Φιλοσοφίας για τον μύθο του σπηλαίου του Πλάτωνα

Ο μύθος του σπηλαίου στην «Πολιτεία» του Πλάτωνα

Φανταστείτε μερικούς ανθρώπους να βρίσκονται σε μία σπηλιά μέσα στο σκοτάδι αλυσοδεμένοι στα πόδια και στον λαιμό ανίκανοι να κουνήσουν το κεφάλι τους, πάντοτε γυρισμένοι με την πλάτη στην είσοδο της σπηλιάς αντικρίζοντας έναν τοίχο. Τώρα φανταστείτε στην είσοδο της σπηλιάς να τοποθετούμε μία φωτιά. Τώρα οι άνθρωποι αυτοί μπορούν να δουν τις δικές τους σκιές που σχηματίζονται στον τοίχο από το φως της φωτιάς.
Έπειτα φανταστείτε να τοποθετούμε ένα υπερυψωμένο πλάτωμα λίγο μπροστά από την φωτιά και κατά μήκος του ενός τοίχου σαν αυτό που χρησιμοποιούν οι καραγκιοζοπαίχτες. Τώρα πίσω από τον τοίχο βρίσκονται κάποιοι άνθρωποι, αθέατοι στους αιχμαλώτους, οι οποίοι κρατούν πίσω απ’ τον τοίχο φιγούρες των οποίων οι σκιές φαίνονται πάνω στον τοίχο στους αιχμαλώτους , οι οποίοι όμως δεν γνωρίζουν τι ακριβώς είναι αυτά που βλέπουν.
Φέρτε στο μυαλό σας τώρα μία ηχώ να βρίσκεται μέσα στην σπηλιά. Δεν θα νόμιζαν οι αιχμάλωτοι πως οι φωνές που ακούν προέρχονται από τις ίδιες τις ομιλίες των όντων που νομίζουν ότι περνούν από μπροστά τους; Για αυτούς η πραγματικότητα δεν θα ήταν άλλο από σκιώδεις φιγούρες.
Φανταστείτε τι θα συνέβαινε με την απελευθέρωση ενός από τους κρατουμένους. Όταν θα σηκωνόταν και θα γύριζε το κεφάλι, αντικρίζοντας τη φωτιά, το θέαμα θα τον πονούσε και θα θαμπωνόταν τόσο ώστε θα του ήταν αδύνατο να διακρίνει εκείνα που έως τώρα διέκρινε μόνο τις σκιές τους. Τώρα βγαίνει απ τη σπηλιά και αρχίζει να βλέπει τον ήλιο, τα μάτια όμως ( συνηθισμένα στο σκοτάδι έως τώρα ) δεν μπορούν να αντέξουν το φως. Σιγά-σιγά όμως προσαρμόζεται και αρχίζει να περιφέρεται και να ανακαλύπτει όλα όσα μέχρι τότε δεν είχε αντικρίσει.
Όσο βρίσκεται έξω απολαμβάνοντας εκείνη την πραγματικότητα, υποθέτουμε πως οι υπόλοιποι που βρίσκονται εγκλωβισμένοι στην σπηλιά, επιβραβεύουν όποιον από αυτούς είναι πιο γρήγορος στην παρατήρηση των σκιών ( παραδείγματος χάριν, στην διαπίστωση της χρονικής σειράς με την οποία αυτές εμφανίζονται και τον τρόπο με τον οποίο συνδέονται μεταξύ τους).
Ο ελεύθερος άνθρωπος ευτυχισμένος από τον έξω κόσμο, θέλει να μοιραστεί τα υπέροχα νέα με τους φίλους του στη σπηλιά και τρέχει πίσω να τους πει ποια είναι η αλήθεια. Να τους πει ότι αυτά που έβλεπαν όλη τους τη ζωή δεν είναι παρά ψευδαισθήσεις, μόνο σκιές, ότι η αλήθεια είναι πολύ ανώτερη, πολύ πιο ωραία και ότι ο κόσμος που γνωρίζουν δεν είναι τίποτε σε σύγκριση με αυτό που γνώρισε.
Ποια είναι η αντίδρασή τους; Τον χλευάζουν για τις νέες του αντιλήψεις καθώς δεν μπορούν να κατανοήσουν όλα όσα είδε εκείνος, λέγοντάς του πως κατέστρεψε το μυαλό του με αυτά. Και εάν προσπαθούσε να διαδώσει όλα όσα είδε σε κάποιον άλλον; Οι ίδιοι που τον χλεύαζαν πιθανόν να τον σκότωναν.

Τι θέλει να πει η αλληγορία
Αρχίζοντας ο Πλάτωνας στον μύθο του σπηλαίου παρουσιάζει μεταφορικά τους ανθρώπους σαν παθητικά πιόνια που ζουν σε μία ψεύτικη πραγματικότητα χωρίς αληθινά συναισθήματα και γνήσιες αντιδράσεις υποκινούμενοι από πράγματα που τους δεσμεύουν, είτε αυτό είναι η κοινωνία στην οποία ζουν, η θρησκευτική τους ανατροφή, η οικογένεια τους, μία ομάδα στην οποία ανήκουν και ούτω καθ’ εξής.
Όταν λοιπόν κάποιος άνθρωπος αφυπνιστεί, κατά τον Πλάτωνα, βρίσκεται σε μία σύγχυση μέχρι να προσαρμοστεί και να αποδεχτεί την πραγματικότητα την οποία μας παρουσιάζει σαν τον ήλιο. Συνειδητοποιεί τελικά πως όλα όσα έβλεπε δεν ήταν τίποτε άλλο από ψευδαισθήσεις επειδή απελευθερώθηκε από τις περιοριστικές πεποιθήσεις και προκαταλήψεις που τον εμπόδιζαν να βλέπει καθαρά και να κινείται ελεύθερα. Ίσως να μπορούμε να πούμε ότι κατά κάποιον τρόπο αντιλαμβάνεται την ανωτερότητα της ψυχής του ανθρώπου και συνειδητοποιεί ότι αυτό είναι που χρειάζεται για να ελευθερωθεί από την ψεύτικη πραγματικότητα.
Επίσης θα μπορούσαμε να πούμε ότι η αλληγορία του σπηλαίου του Πλάτωνα είναι σήμερα πιο επίκαιρη από ποτέ. Ζούμε σε μια καθημερινότητα, βλέποντας ελάχιστα πράγματα κάθε μέρα, χωρίς να είμαστε ικανοί να δούμε την τόση ομορφιά που βρίσκεται γύρω μας, η οποία δεν περνά πλέον από τα νοητά οπτικά φίλτρα που φορέσαμε οι ίδιοι στους εαυτούς μας. Στο πεζοδρόμιο πλέον βλέπουμε ένα δέντρο ως εμπόδιο και ενόχληση, και όχι ως κάτι όμορφο και υγιές που σπάει το γκρίζο της πόλης. Μια μέλισσα πλέον την βλέπουμε ως κίνδυνο, και όχι ως τον χρωματιστό αναπαραγωγό που πετά από λουλούδι σε λουλούδι και μας προσφέρει τη νοστιμιά του μελιού. Ακόμη και τους άλλους ανθρώπους τους βλέπουμε πια ως σκαλοπάτια για κοινωνική άνοδο, και όχι ως ίδιους με τον εαυτό μας. Ζούμε και αναπνέουμε για να βγάζουμε χρήμα και να καταναλώνουμε ασταμάτητα προϊόντα που δεν χρειαζόμαστε. Και στην πορεία ξεχνάμε να ζήσουμε και να δούμε αυτό που πραγματικά μετράει.
Ο ελεύθερος άνθρωπος στον μύθο θέλει να μοιραστεί όλα όσα είδε με τους φίλους του, οι οποίοι γνωρίζουν μόνο τις σκιές. Όμως όπως όλοι οι άνθρωποι έτσι και αυτοί φοβούνται το άγνωστο και τις αλλαγές. Έτσι όταν ο ελεύθερος άνθρωπος τους αφηγείται μία άλλη πραγματικότητα λέγοντας τους ότι αυτό που ζουν είναι ένα ψέμα και ότι έξω από την σπηλιά (πλάνη) υπάρχει κάτι το πολύ πιο όμορφο εκείνοι τον χλευάζουν όπως συνέβη και στο δικό μας παρελθόν και ιστορία όπου δεν είναι λίγες οι φορές που οι άνθρωποι που ισχυρίστηκαν κάτι διαφορετικό από τις απόψεις της εποχής του είτε αποσιωπήθηκαν, είτε βασανίστηκαν ή ακόμα και δολοφονήθηκαν. Ο Σωκράτης εισήγαγε καινά δαιμόνια οπότε τον ανάγκασαν να πιεί το κώνειο. Ο Ιησούς Χριστός κατηγορήθηκε σαν βλάσφημος και δολοφονήθηκε από την Ιερατική εξουσία και ο Γαλιλαίος οδηγήθηκε σε δίκη για την πρωτοπόρα ανακάλυψη του ότι η Γη γυρίζει γύρω από τον ήλιο που πλέον είναι επιστημονικά αποδεκτή αλήθεια.

Η σπηλιά, όπως και το φως του ήλιου, βρίσκονται μέσα στον νου μας. Έχουμε τόσα να κερδίσουμε αν αφυπνίσουμε την ανώτερη διάνοια και βγούμε έξω από τη σπηλιά της άγνοιας και αποδεχτούμε την αληθινή πραγματικότητα.

Γιώργος Κλαουδιάνης
Αναστασία Κουτσούκου
ΒΘ1

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου