Ο Πλάτωνας είναι ένας από τους κορυφαίους εκπροσώπους της φιλοσοφίας. Το έργο του "Πολιτεία" (ή περί δικαίου) θεωρείται ένα από τα σπουδαιότερα και έχει ασκήσει μεγάλη επιρροή στη φιλοσοφία και στη πολιτική θεωρητική, διότι μαζί με άλλους εξέχοντες Αθηναίους και ξένους ασχολείται με τη σημασία της δικαιοσύνης ,όπως μπορούμε να συμπεράνουμε και από τη δεύτερη ονομασία του έργου του .Επίσης εξετάζει το κατά πόσο μπορεί να είναι ευτυχισμένος ένας δίκαιος άνθρωπος .Παρ'όλα αυτά μέσα στο έργο του ο Πλάτωνας αναφέρει και την αλληγορία του σπηλαίου με την οποία εξηγεί την θεωρία των ιδεών του . (Ο Πλάτωνας με τον δάσκαλο του Σωκράτη)
Από τα αρχαία χρόνια μέχρι σήμερα υπάρχουν πολλά παραδείγματα δίωξης η καταδίκης πολλών φιλοσόφων όπως μεταξύ άλλων του Σωκράτη, αλλά και του μαθητή του ,Πλάτωνα, ο οποίος αιχμαλωτίστηκε στη Σικελία, κατά την προσπάθειά του να διαδώσει τις ιδέες του και να διδάξει φιλοσοφία στον τύρρανο των Συρακουσών ,Διονύσιο Β', όταν εκείνος σύναψε φιλικές σχέσεις με τον γυναικάδελφο του βασιλιά , Δίωνα, όπου και κατηγορήθηκε ως συνωμότης.
Αυτή του λοιπόν , η άσχημη εμπειρία στη Σικελία σε συνδυασμό με το τραγικό τέλος του δασκάλου του Σωκράτη (ο οποίος καταδικάστηκε σε θάνατο πίνοντας κώνειο, όταν κατηγορήθηκε από τους γονείς των μαθητών του ότι τους διέφθειρε) τον οδήγησε στη δημιουργία της αλληγορίας του σπηλαίου, η οποία είναι μια προσπάθεια τεκμηρίωσης της θέσης του φιλοσόφου ως βασιλιά στην ιδεώδη πολιτεία.Σε αυτήν περιγράφει με γλαφυρό τρόπο πώς μια ομάδα ανθρώπων ζουν όλη τους τη ζωή αλυσοδεμένοι σε έναν τοίχο μέσα σε μια σπηλιά χωρίς να μπορούν να δουν έξω από αυτή, αλλά ούτε πίσω τους που βρίσκεται το φως του ήλιου . Έτσι όταν κάποιος δεσμώτης κατόρθωσε να λύσει τα δεσμά του και να απελευθερωθεί , βγήκε έξω και είδε το φως του ήλιου. Όταν επέστρεψε μέσα προσπάθησε να εξηγήσει στους υπόλοιπους δεσμώτες οι οποίοι δεν ήθελαν να σπάσουν τα δεσμά τους και να δουν την πραγματικότητα (πως ήταν ο έξω κόσμος ) συνάντησε την απόρριψη και την άρνησή τους να δουν οτιδήποτε το καινούργιο. Ήθελαν να μείνουν προσηλωμένοι στην εικονική πραγματικότητα και αρνιόντουσαν πως αυτά που έβλεπαν μέσα στο σπήλαιο ήταν απλά προβολές και σκιές της αλήθειας. Έτσι συνέχισαν να πιστεύουν πως το φως αυτό το οποίο δεν ήξεραν από που προέρχονταν και τι επιπτώσεις μπορούσε να έχει, ήταν "κίνδυνος"για τους ίδιους τους τους εαυτούς και φοβόντουσαν μην τυφλωθούν από την λάμψη που εξέπεμπε.
Λαμβάνοντας υπόψιν τα στοιχεία που παίρνουμε μέσα από την αλληγορία του σπηλαίου μπορούμε να τα αντιστοιχίσουμε με τη πραγματική τους έννοια. Συνδυάζοντας αυτά τα στοιχεία μπορούμε να κατανοήσουμε και να εμβαθύνουμε στην θεωρία των ιδεών του Πλάτωνα και να την αναλύσουμε.Ξεκινάμε από τους δεσμώτες οι οποίοι συμβολίζουν τους βασιλείς που δεν δέχονται την πραγματική αλήθεια (φως), αλλά προτιμούν να μένουν προσηλωμένοι στο σκοτάδι της σπηλιάς δηλαδή στην άγνοια και εθελοτυφλούν να δουν οτιδήποτε το πραγματικό .Σύμφωνα με τον Πλάτωνα οι άνθρωποι θα ευτυχήσουν μόνο όταν οι βασιλείς θα είναι ικανοί να υποστηρίξουν το αξίωμα τους , μόνο όταν δεχτούν την αλήθεια και το φως της πραγματικότητας. Επιπλέον ο μοναδικός δεσμώτης που θέλησε και κατόρθωσε να ανακαλύψει την πραγματικότητα , κατακρίθηκε και δέχτηκε τις επικρίσεις των υπόλοιπων δεσμωτών. Έτσι ακριβώς και ο φιλόσοφος ο οποίος αν ακολουθήσει τα λεγόμενα του Πλάτωνα και προσπαθήσει να συμβουλέψει και να δείξει τη νέα πραγματικότητα σε λαό και βασιλείς ,θα δεχτεί την αποδοκιμασία τους, αλλά και την άρνησή τους και ίσως την εξορία και τον θάνατο ως ένδειξη αντίστασης, αλλά και προσήλωσης σε πλαστές αλήθειες από μέρους των βασιλέων.
Διαβάζοντας την αλληγορία του σπηλαίου από την '' Πολιτεία'' του Πλάτωνα,μπορούμε να πάρουμε μαθήματα για την καθημερινή μας ζωή, αλλά και τους κινδύνους η τις παγίδες που μας επιφυλάσσει, όταν αρνιόμαστε πεισματικά και εν γνώσει μας να αντικρίσουμε κάτι νέο που ίσως μας ωφελήσει η αντίθετα μας βλάψει. Σε μια προσπάθεια να ιεραρχήσουμε τους κινδύνους στους οποίους υποκύπτουμε άνευ όρων αναντίλεκτα την πρώτη θέση θα μπορούσε να κατέχει η παραπληροφόρηση στην οποία παγιδευόμαστε .Στην σημερινή κοινωνία του σύγχρονου άνθρωπου όλοι ζούμε στο σκότος της παραπληροφόρησης η οποία εδραιώνεται από τα Μ.Μ.Ε. Έτσι γινόμαστε παθητικοί αποδέκτες εξαιτίας της μονομερούς κοινοποίησης της είδησης από τους δημοσιογράφους .Ο άνθρωπος με τη συστηματική και κατευθυνόμενη πληροφόρηση ,χάνει την ελευθερία να σκέφτεται και να αποφασίζει για λογαριασμό του , καθώς παρασύρεται από το φόβο , την αγωνία , τα ένστικτα και τις επιθυμίες του. Επίσης αιχμαλωτίζεται ο νους του σε προκαθορισμένο τρόπο σκέψης και κατά συνέπεια δεν διαβλέπει τη πρόθεση και την υστεροβουλία που κρύβεται πίσω από την προβολή ενός μηνύματος ή την παραποίηση ενός γεγονότος .Επομένως το άτομο δεν μπορεί να διακρίνει την πραγματικότητα από το αληθές όπως ακριβώς συμβαίνει και στην αλληγορία του σπηλαίου απο τον Πλάτωνα και ζει σε μια πλάνη, καθώς απέχει από κάθε προσπάθεια προβληματισμού και εμβάνθυνσης μιας και όλη αυτή η μηχανική συλλογή πληροφοριών έχει απονεκρώσει το νου,αμβλύνει την οξυδέρκεια και αναστείλει την αφύπνισή του.
Επιπρόσθετα και αδιαμφισβήτητα λόγω της ατομικιστικής διαμόρφωσης της κοινωνίας και της αδιαφορίας του σύγχρονου ανθρώπου να προβληματιστεί πάνω σε οτιδήποτε το καινούργιο , καταλήγουμε να καθοδηγούμαστε από δημαγωγούς πολιτικούς , οι οποίοι παραπλανούν σε καίρια εσωτερικά και εθνικά ζητήματα και δεν επιτρέπουν στους πολίτες να διαμορφώσουν μια ολοκληρωμένη άποψη επί του εκάστοτε θέματος .Έτσι με υποδόριο τρόπο περνούν στους πολίτες τα μηνύματα που θέλουν κάνοντας τους παθητικούς. Επίσης εκμεταλλεύονται την έλλειψη ευρύτερης καλλιέργειας του κοινού για να τους "περάσουν" τις δικές τους απόψεις .
Επιπλέον είναι φυσικό στην εποχή της ήσσονος προσπάθειας την οποία διανύουμε να εθελοτυφλούμε και κατά συνέπεια να μην μπορούμε να αντιδράσουμε όταν υποψιαζόμαστε την πραγματικότητα.Και αυτό, γιατί όλοι επαναπαυόμαστε στην πλαστή πραγματικότητα και μην μπορώντας με αυτό τον τρόπο να εμβαθύνουμε στις σκέψεις μας και χωρίς να έχουμε κρίση, ακολουθούμε πιστά αυτά που μας λένε οι άλλοι. Εξάλλου, όταν αντιλαμβανόμαστε την πραγματικότητα εθελοτυφλούμε θεωρώντας ότι αυτό που πιστεύαμε μέχρι πρότινος είναι και το σωστό και μην αντέχοντας να ανατρέψουμε αυτά που ήδη πιστεύαμε, προτιμάμε να μένουμε προσηλωμένοι στις -λανθασμένες-αντιλήψεις μας και αρνούμαστε πεισματικά τον νεωτερισμό.
Έτσι, στη ζωή του σύγχρονου ανθρώπου παρεμβάλλονται διάφοροι παράγοντες όπως τα Μ.Μ.Ε. και οι λαοπλάνοι πολιτικοί, οι οποίοι δεν δίνουν την δυνατότητα στους ανθρώπους να ανοίξουν τους ορίζοντές τους και να γνωρίσουν έναν νέο κόσμο ιδεών. Μένουν προσηλωμένοι σε παλιές αντιλήψεις και ιδέες οι οποίες ίσως προσφέρουν μια ασφάλεια όσον αφορά τη κοινωνικότητα τους ως πολιτικά όντα.
Με αφορμή επίσης την αλληγορία του σπηλαίου θα ήταν σημαντικό να αναφέρουμε και δύο ποιήματα του Καβάφη ,''Τα παράθυρα'' και τα''Τείχη''.
Σ' αυτές τες σκοτεινές κάμαρες, που περνώ
μέρες βαρυές, επάνω κάτω τριγυρνώ
για νάβρω τα παράθυρα.- Όταν ανοίξει
ένα παράθυρο θάναι παρηγορία.-
Μα τα παράθυρα δεν βρίσκονται, ή δεν μπορώ
να τάβρω. Και καλλίτερα ίσως να μην τα βρω.
Ίσως το φως θάναι μια νέα τυραννία.
Ποιος ξερει τι καινούρια πράγματα θα δείξει.
.........................................................................
Χωρίς περίσκεψιν, χωρίς λύπην, χωρίς αιδώ
μεγάλα κ’ υψηλά τριγύρω μου έκτισαν τείχη.
Και κάθομαι και απελπίζομαι τώρα εδώ.
Άλλο δεν σκέπτομαι: τον νουν μου τρώγει αυτή η τύχη·
διότι πράγματα πολλά έξω να κάμω είχον.
A όταν έκτιζαν τα τείχη πώς να μην προσέξω.
Aλλά δεν άκουσα ποτέ κρότον κτιστών ή ήχον.
Aνεπαισθήτως μ’ έκλεισαν από τον κόσμον έξω.
.Στο πρώτο ποιήμα ο ποιητής μιλάει για σκοτεινές κάμαρες και παράθυρα τα οποία θα μπορούσαμε να τα αντιστοιχίσουμε με το σκοτεινό μέρος του σπηλαίου, με τις κάμαρες και την έξοδο προς το φως, με τα παράθυρα. Ο ποιητής δεν μπορεί να βρει έναν τρόπο για να ανακαλύψει την αλήθεια, αλλά συνειδητοποιεί πως είναι καλύτερα μέσα στην άγνοιά(;) του και πιστεύει πως η αλήθεια ή η συναναστροφή με τον έξω κόσμο ίσως τον βλάψει.
Όσον αφορά το δεύτερο ποίημα, ο Καβάφης αναφέρεται στα τείχη που χτίστηκαν γύρω του και στην ουσία αυτά τα τείχη ήταν το εμπόδιο για να μπορέσει να δει τον έξω κόσμο. Ωστόσο από το ποίημά του αυτό μπορούμε να καταλάβουμε ότι ο ποιητής δεν ήθελε να σταματήσει να βρίσκεται περιχαρακωμένος στον κόσμο του, εφόσον δεν άκουσε (ή δεν ήθελε να ακούσει;) τον θόρυβο κατά την διάρκεια του χτισίματος των τειχών. Πρόκειται για μια ερμηνεία όπου η επαφή με την αληθινή πραγματικότητα είναι οδυνηρή (''Τα παράθυρα'') αλλά, από την άλλη μεριά (στα''Τείχη'') επιβάλλεται ως αναπότρεπτη μοίρα η απομάκρυνση από τον κόσμο, όταν ο άνθρωπος (όπως εδώ ο ποιητής) είναι συνειδητοποιημένος και έχει επίγνωση των πραγμάτων.
ΣΑΜΠΑΝΗ ΑΜΑΛΙΑ & ΜΠΙΛΑΛΗ ΜΑΡΙΑ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου